Türkiye’de afiliasyon politikası

Son yıllarda sağlık alanında sıklıkla duyduğumuz afiliasyon kavramı her geçen gün isim bilinirliğini arttırmaktadır. Fakat sağlık alanında çalışanlar dahil afiliasyon kavramının ne olduğu ve neyi ifade ettiği konusunda önemli bilgi eksikliğinin olduğu görülmektedir. Afiliasyon kavramı kelime anlamıyla yakın işbirliği anlamına gelse de alanda sıklıkla ortak kullanım olarak ifade edilmektedir. Sağlık boyutu açısından neden afiliasyona ihtiyaç duyulduğu konusu irdelendiğinde sağlık biliminin çok yönlü olması, eğitim ve araştırma uygulamaların beraber yürütülmesi, ileri teknolojiye olan bağlılık ve yüksek finansal gereklilik gibi nedenler sağlık alanında yeni organizasyon modellerinin ortaya çıkmasını zorunlu kılmaktadır. Afiliasyon alanında ABD ve İngiltere gibi ülkelerde ciddi çalışmaların yapıldığı bilinmektedir. Çin, Almanya, Portekiz gibi ülkelerde de çeşitli faktörlere bağlı olarak afiliasyon politikaları uygulanmıştır. Türkiye de afiliasyon kavramı ilk olarak XII. Tıpta uzmanlık kurultayında gündeme gelmiştir. Günümüzde uygulanan afiliasyon 3359 sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu’na dayanmaktadır. Daha sonra afiliasyon ile ilgili olarak “Sağlık Bakanlığına Bağlı Sağlık Tesisleri ve Üniversitelere Ait İlgili Birimlerin Birlikte Kullanımı ve İş birliği Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik” yayınlanmıştır. Yönetmelikte afiliasyon kavramı “Sağlık Bakanlığı’na bağlı sağlık tesisleri ile üniversitelerin tıp ve diş hekimliği alanında lisans ve uzmanlık eğitimi veren kurumlarının eğitim, araştırma ve sağlık hizmet sunumu için insan gücü, mali kaynak, fiziki donanım, bina, tıbbi cihaz ve diğer kaynaklarının imzalanacak protokol çerçevesinde birlikte kullanılması” şeklinde tanımlanmıştır.

Türkiye’de afiliasyon protokolleri, daha çok finansal faktörlere bağlı olarak yapılmaktadır. Bu faktörleri; hastanelerin giderlerini azaltma, gelirlerini yükseltme ve atıl kapasitelerini kullanma istekleri oluşturmaktadır. Afiliasyon protokollerinde amaç sağlık bakanlığı ile üniversiteler arasında birlikte kullanımı arttırmaktır. Birlikte kullanımdan kasıt Bakanlığın sağlık kurum ve kuruluşları ile üniversiteye ait ilgili birimlerin kaynaklar, sağlık hizmet sunumu, eğitim, araştırma hizmetleri ve ortak gaye ve menfaatlerin gerçekleştirilmesidir. Burada amaç hem ülkenin ihtiyacı olan tıp ve diş hekimlerinin yetiştirilmesini sağlayarak daha kaliteli sağlık hizmeti sunumu sağlayabilmek bununla birlikte yeni bilgiler keşfetmek, sağlık hizmet maliyetlerini azaltmak gibi hedefleri gerçekleştirmektir. Afiliasyon ile Üniversiteler Bakanlığın fiziki altyapısından faydalanırken bakanlık ise üniversitelerin akademik personelinin bilgi ve birikimlerinden faydalanmaktadır. Böylelikle bakanlığa bağlı hastaneler bir üniversite hastanesi gibi hizmet vererek hem üniversite hastanesinde yapılan özellikli işlemler yapılabilmekte hem de tıp eğitimi gibi oldukça zor ve uzun soluklu bir eğitim ortak kullanım ile sağlık bakanlığına bağlı hastanelerde verilmektedir. Böylelikle daha fazla tıp fakültesi hastanesi açmadan mevcutta yaşanan hekim açığı giderilmeye çalışılmaktadır. Bu durum üniversite hastanesi açmak için kullanılması planlanan kaynakların ihtiyaç duyulan diğer alanlarda kullanılmasına imkân sağlamaktadır.

Sağlık bakanlığının afiliasyon politikası incelendiğinde yukarda değinilen önemli katkılar ortaya çıkması beklenmektedir. Fakat afiliasyonla ilgili akademik yazılar incelendiğinde ve alanda yapılan gözlemlere dikkat edildiğinde bazı sorunlu alanlarının olduğu gözlemlenmektedir.  Bu sorunlar, afiliasyon için bir araya gelen kurumların yöneticileri arasında görülen yetki çatışmaları, hastanelerin afiliasyon uygulamasına geçtikten sonra mevcut hizmet fonksiyonlarıyla beraber eğitim ve araştırma fonksiyonunu da benimsediğinde ortaya çıkan karışıklıklar, iki kurumun personeli arası yaşanan iletişimsizlik, çatışma gibi örgüt içerisinde yaşanan sorunlar, afiliasyonun uygulanması sürecinde çalışma huzurunu bozan örgütsel problemlerin yaşanması gibi problemler sayılabilmektedir.

Uygulamada ortaya çıkan sorunların bakanlık ve ilgili üniversite üst yönetimleri tarafından ortadan kaldırılması veya azaltılması sağlık hizmet sunumunun kalitesinin arttırılması ve sistemin sürdürülebilirliği açısından önemli katkı sağlayacaktır.

 

Tuncay AKAR

Sağlık Yönetimi Bilim Uzmanı