Hitit tabletleri bize Hititlerde anatomi bilgisi olduğu, o dönemin ölçülerine göre bir anatomi anlayışını içerdiğini göstermektedir. Organların dağılımı ve işlevleri hakkında bilgi sahibi oldukları görülmektedir. Yazılı tabletler bize edinsel, bulaşıcı doğumsal sayrılıkların varlığını gösteriyor. Kitle halinde ölümlere yol açan veba, kolara gibi hastalıklar korkutucu sayrılıklar gurubundadır. Ayrıca, Anadolu’da uzun süren kıtlıkların hastalık oluşuna zemin hazırladığını bilmekteyiz. I.Şuppiluliuma devrinde başlayan II. Murşili devrinde süren salgın II. Murşili’ye, tanrılara sunulmak üzere veba yakarışı yazılmasına neden olmuştur. Tanrılardan Hatti ülkesinin bu felaketten kurtarılmasını istemiştir. Aksi takdirde Hatti ülkesinin yaşayamayacağından söz etmektedir.
BÜYÜ VE İLAÇLAR
Hitit toplumunda sayrılığa neden olan etkenlerin başında tanrıların ihmali veya onlara karşı işlenen suç ve günahlar, ölü ruhların rahatsız edilmesi, kara büyü gelmektedir. Sayrılıkların düzeltilmesine dair iki yöntem Hitit toplumunda mevcuttur. Bunlar büyü ya da majik ritüeller, diğeri de ilaçlarla yapılan sağaltımlardır. Bunların dışındaki ritüellerde günah keçisi denilen kötülüklerin keçi, fare, koyun vs. gibi hayvanlara büyüsel olarak taşınması temeline dayanır. Günah keçisi deyimi günlük yaşamda hâlâ kullanılmaktadır. Büyü işlemleri bazı ruhsal sorunların çözümünde ve cinsel iktidarsızlık için de kullanılmaktadır. Anadolu’nun zengin bitkilerinden hazırlanan ilaçların yanında Mısır ve Mezopotamya’dan gelen bitkiler de tedavilere dahil edilmektedir. Kullanılan bitkilerden bazıları adamotu, pırasa, mazı çiğdem, meyan kökü, safran vs. gibi bitkilerdir. Bu bilgiler Boğaz köyde bulunan tabletlerden öğrenilmektedir. Tıbbi metinlerin bir kısmı Akadçadır. Akadçadan Hititçeye çevrilmiştir. Bu tabletlerde önce sayrılıktan sonra sayrılık için gerekli tedaviden bahsedilir.
HEKİMLERLE İLGİLİ BİLGİLER
Hititçede yabancı dillerden hekim adını karşılamak için Hititçeye girmiş sözcükler bulunmaktadır. Sümercede hekim anlamına gelen LU.AZU Hititçede de kullanılmıştır. Benzer şekilde falcı, büyücü anlamına gelen AZU kelimesi de Hitit tabletlerinde geçmektedir. LU.AZU kahin kuş bakıcısı gibi anlamlar içermektedir. Gene tabletlerde SALAZU’ya rastlanmaktadır. SAL kadın anlamına geldiği için Hititlerde kadın hekimlerin görev yaptığı da görülmektedir. Tabletlerde Hurrili bir kadın hekim olan Azzarinin düşman saldırılarına karşı bir sıvı ile ordu komutanı, atları, savaş arabalarını ordudaki askerleri majik şekilde koruduğu anlatılır. Sınırlı sayıda da belge olsa Hitit toplumunda kadın hekimlere baş vurulduğu, ancak bunların tıbbi müdaheleden çok büyüsel işlemler uyguladıkları görülür. Ülkeler arası işbirliğine bağlı olarak da zannatkarlar gibi hekimlerde değişik ülkeler de bulunmakta idi. Hekimlerin gidiş gelişleri çok sıkı kurallara bağlı idi, bu da o dönemde de hekimlik mesleğinin önemini gösterir belgelerdir. Hekimler arasında usta çırak ilişkisinin önemli olduğu görülmektedir. LUGAL LU.AZU yönetici hekim, LU. AZU. SAG başhekim gibi ünvanlarla adlandırılmaktaydı.
Hitit tabletlerinde doğumdan söz eden tabletler de bulunmaktadır. Hatti ülkesinde ebelerin (SAL hasnupal) doğum öncesi ve sonrasında neler yaptıklarına dair bilgiler bulunmaktadır. Doğum sırasında sandalye ve yastık bulunur, çocuk doğmaya başladığında gebe kadın sandalyeye oturtulur gibi. Doğum ritüeli olan papanikri ritüelinde nasıl bir arındırma işlemi yapılacağı anlatılmaktadır. Bu ritüel aynı zamanda doğum adetlerini de göstermektedir.
Anadolu’da büyük bir uygarlık kuran Hititlerin sağlık uygulamaları bu tabletlerden öğrenilmektedir. Hititlerin tanı, tedavi bilgileri, uygulamaları dönemin iyi tıp uygulamaları arasındadır. Dönemin özelliği olarak büyüsel ve ilaç tedavisinin bir olduğu düşünüldüğünde tüm bu tedavilerin kayıt altında olduğu görülür. Sorun olan nedeni ortadan kaldırmak Hititlerin başvurduğu en önemli tedavi yöntemleri arasındadır. Bunu gidermek için de önce büyüsel sonra ilaçlarla tedavi uyguluyorlardı. Hititler dönemi için tıpta ilerlemenin en önemli nedenleri arasında hastalık yapıcı etkenin ortadan kaldırılması ve hastalık yapan kötü ruhlardan uzak kalınması düşünüldüğünde temizlik ve ayrıştırma kurallarına uydukları anlaşılabilir. Kuralların uygulanmasına ve sağlık koşullarına göre dikkat eden Hititler uluslararası ilişkileri ihmal etmeyip çağına uygun bir sağlık sistemi kurmuşlardır.
Covid-19 gündeminde korunmanın en etkili yolunun ayrı kalım ve temizlik olduğu düşünülürse Hititleri daha iyi anlamış oluruz kanısındayım.
AYDINLIK/ DR.EREN FIRAT