Beslenmemiz erken ölüm ve sakatlığın bir numaralı etkeni. (1) İnsanların doktorlarını görmeye gitme nedenlerinin çoğu beslenme ve yaşam tarzı ile önlenebilecek hastalıklardan kaynaklıdır. Beslenme ve yaşam tarzında yapılan değişiklikler sadece hastalığı tedavi etmekle kalmaz; aynı zamanda hastalığın nedenlerini de tedavi eder.
Çoğu kişi ölüm şeklimizin genlerimizle önceden belirlenmiş olduğunu düşünüyor. Elli beş yaşında yüksek tansiyon, altmış yaştan itibaren kalp krizi, belki yetmiş yaşında kanser, böyle devam ediyor... Fakat başlıca ölüm nedenleri göz önüne alındığında, bilim genlerimizin en fazla %10-20 arasında sorumlu olduğunu gösteriyor. (2)
Amerikan Kalp Derneği’nin kaynak sağladığı 2014 yılında yayınlanan bir çalışma, yaklaşık beş yüz ikizin yaşam tarzlarını ve ve atardamarlarını karşılaştırdı. (3) Bu araştırma beslenme ve yaşam tarzı etkenlerinin genlerin önüne geçtiğini ortaya koydu. Genlerimizin yarısını annemizden ve yarısını babamızdan alıyoruz. Eğer ebeveynlerimizden birisi kalp krizinden ölürse, bu yatkınlığın bir kısmının bize miras kaldığını biliyoruz. Fakat tamamen aynı genlere sahip tek yumurta ikizlerinde bile, biri kalp krizinden erkenden ölebilirken diğeri yediklerine ve yaşam tarzına bağlı olarak sağlıklı, uzun bir hayat yaşayabiliyor. Anne ve babanızın ikisi de kalp hastalığından ölse bile yediklerinizle sağlıklı bir kalbe sahip olmanız mümkün. Ailenizin hastalık öyküsü sizin kaderiniz olmak zorunda değil.
Kronik hastalıkların yaygınlaşmasının nedenlerinden biri olarak hayvansal kaynaklı ve işlenmiş gıdalardan -et, süt ürünleri, yumurta, yağ, gazlı içecekler, şeker ve işlenmiş tahıllardan- oluşan beslenme tarzının yol açtığı gösteriliyor. (4)
İnsanlar sadece 4 basit sağlıklı yaşam tarzı koşullarını uygulayarak diyabet hastalığının %90’ının, kalp krizi vakalarının %80’inin, felçlerin yarısının ve kanserlerin üçte birinin önüne geçilebilir. (5) Bu kurallar:
- Sigara içmemek
- Günde yarım saat egzersiz yapmak
- Daha sağlıklı yemekler yemek (bu da daha çok meyve, sebze, tam tahıl, daha az et tüketmek şeklinde tanımlanıyor)
- İdeal vücut ağırlığını korumak.
Sadece bu 4 koşulu yerine getirmek, kronik hastalık riskinizin %78’ini önleyebiliyor.
Kronik hastalıkların pek çoğundan korunmak ve onları iyileştirmek konusunda en iyi olduğu tespit edilmiş tek kapsayıcı beslenme biçimi, işlenmemiş bitkisel besinlerin tüketilmesini teşvik eden; et, süt ürünleri, yumurta ve işlenmiş gıdalardan uzak durulması tavsiye edilen bitki temelli diyettir. (6)
Ebeveynlerimizden hangi genleri almış olursak olalım, yediklerimiz, söz konusu genlerin sağlığımıza etkisinde belirleyici olabilir. Güç bizim elimizde ve tabaklarımızda. (7)
DİYETİSYEN FATMA ABACI
KAYNAKÇA:
- Murray CJ, Atkinson C, Bhalla K, et al. The state of US health, 1990–2010: burden of diseases, injuries, and risk factors. JAMA. 2013;310(6):591–608.
- Willett WC. Balancing life-style and genomics research for disease prevention. Science. 2002;296(5568):695–8.
- Kulshreshtha A, Goyal A, Veledar E, et al. Association between ideal cardiovascular health and carotid intima-media thickness: a twin study.
- Popkin BM. Global nutrition dynamics: the world is shifting rapidly toward a diet linked with noncommunicable diseases. Am J Clin Nutr. 2006;84(2):289–98.
- Ford ES, Bergmann MM, Krord J, Schienkiewitz A, Weikert C, Boeing H. Healthy living is the best revenge: findings from the European Prospective Investigation Into Cancer and Nutrition-Potsdam study. Arch Intern Med. 2009;169(15):1355–62.
- Tuso PJ, Ismail MH, Ha BP, Bartolotto C. Nutritional update for physicians: plant-based diets. Perm J. 2013;17(2):61–6.
- Ornish D, Magbanua MJ, Weidner G, et al. Changes in prostate gene expression in men undergoing an intensive nutrition and lifestyle intervention. Proc Natl Acad Sci USA. 2008;105(24):8369–74.