Şu koronavirüs günlerinde virüsten korunmak istiyorsanız binlerce yıllık geleneksel temizlik maddemiz sabuna el verin. Çünkü o geçmişten beri çoğu virüsün baş düşmanı oldu. Bugün de koronavirüs için bu görevi görmeye hazır. Alkol ve çeşitli evsel dezenfektan bileşimlerini kullanmadan önce sabunun virüslerden korunmak için ne denli önemli olduğunu bilelim.
Sabun, muhtemelen bir kaza sonucu binlerce yıl önce insanlığın gündemine girdi. Bir hikayeye göre, insanlar öldürdükleri hayvanları pişirdiler ve kalan külle birlikte bu hayvanların yağları yağmurun yardımıyla yakındaki bir nehre taşındı. Burada cilt ve kıyafetleri temizleme kabiliyeti olan bir köpük oluşturdu. Belki de bazı bitkilerin kaynatılması veya ezilmesi ile üretilen köpüklü solüsyonlardan ilham alınmış olabilir. Her şey bir yana, sabunun binlerce yıl önce keşfi insanlık tarihini değiştirdi. Atalarımız öngörememiş olsa da, sabun sonuçta görünmez patojenlere karşı en etkili savunma araçlarımızdan biri haline gelmiş oldu.
Her ne kadar sabunlar hoş kokulu ve renkli olmaları itibariyle insanlar üzerinde yatıştırıcı bir his bıraksa da mikroorganizmalar açısından durum pek de öyle değildir. Sabun birçok bakteri ve virüsün can düşmanıdır. Suda seyreltilmiş bir damla katı mal sabun, şu anda dünyayı dolaşmakta olan yeni koronavirüs de dahil olmak üzere birçok bakteri ve virüs türünü parçalamak ve öldürmek için yeterlidir. Sabunun bu şaşırtıcı gücünün sırrı, ikili yapısında gizlidir.
Sabun yağ asitlerinin sodyum veya potasyum tuzlarıdır. Bu moleküller hidrofilik baş (suyu seven) ve hidrofobik kuyruk (suyu sevmeyen) kısımlara sahiptir. Hidrofilik baş kısım suya kolayca bağlanırken, hidrofobik kuyruk kısım sudan kaçınarak kir ve yağa tutunur. Sabun, suda süspanse edildiğinde, dönüşümlü olarak bağımsız birimler halinde hareket eder. Su içindeki moleküllerle etkileşime girerek başları dışa dönük ve kuyrukları sıkışmış şekilde, misel adı verilen küçük kabarcıklar halinde birleşirler.
Bazı bakteriler ve virüsler (koronavirüsü gibi) çift katmanlı misellere benzeyen lipit (yağ benzeri) membranlara (zar) sahiptir. Bu membranlar, virüslerin hücreleri enfekte etmesine ve bakterileri canlı tutan hayati görevleri yerine getirmesine izin veren önemli proteinlerle süslenmiştir. Lipid membranlara sarılmış patojenler arasında koronavirüsler, HIV, hepatit B ve C'ye neden olan virüslerle bağırsaklara ve solunum sistemine saldıran çok sayıda bakteri bulunur.
Koronavirüsler bu yapılarıyla sabunun etki etmeye hazır olduğu kızartma tavanızdaki yağa benzetilebilir.
Sabun Virüsün Lipit Membranını Parçalar
Sabunun virüse etki edip onu yok etmesi basit birkaç adımdan ibarettir. Sabunun hidrofobik kuyruk kısmı virüsün çevresini saran lipit membrana bir levye gibi nüfuz eder ve onu parçalar. Bu andan itibaren virüs etkinliğini yitirir. Daha sonra sabun kiri ve yok edilen virüs parçalarını misel adı verilen kabarcıklar halinde hapseder ve sudan uzaklaştırılır. Böylece suyla birlikte virüs ortamdan uzaklaşmış olur.
İşin püf noktası, bunların gerçekleşmesi biraz zaman aldığından ellerinizi en az 20 saniye ovarak yıkamanız gerekiyor.
Cildinizin kırışık olması ve sabunun tüm kıvrımlara nüfuz ederek gizlenen virüsleri yok etmesi zaman alır.
El dezenfektanının ana maddesi olan alkol de virüsleri yok edebilir. Fakat sabunla aynı etkiyi elde etmek için çok yüksek bir alkol konsantrasyonu (en az %60) gerekir.
Piyasada yer alan el dezenfektanları işe yarayabilir, yalnız uygun koşullar sağlanmadığında etkisiz olabilir. Eğer dezenfektanı kullandığınızda elleriniz ıslak veya terli ise, onu seyreltebilir ve etkinliğini azaltabilir. Ayrıca, dezenfektan, virüslerin de tutunabileceği yağlı ellerinizi sabun gibi iyi temizlemez.
Elinizdeki virüsler için basit sabun iş görür. Özel güçlere sahip "antibakteryel sabun" veya süper temizlik gücüne sahip deterjanlara da ihtiyacınız yok. Biraz zaman ayırmanız sabunun işini yapmasına yeter. Ellerinize bakın ve sabun moleküllerinin virüslere karşı kahramanca mücadelesini marşlarla destekleyin.
Ya da en sevdiğiniz şarkının nakaratını iki defa söyleyin, bu sizi oyalayacaktır.
Deniz KEL
Kimya Öğretmeni
kimyabudur.com kurucusu ve editörü
Yeni yorum ekle