Türk Sağlık Sistemi'nin dünü ve bugünü

Dr. Refik Saydam döneminde 12 Milyon ahali
ve 554 hekimle (1923-1937) başlayan Cumhuriyet dönemi Türk Tıp Tarihi’ni, Cumhuriyet’in
sağlık algısını anlamak için irdelemek zorundayız. Koruyucu Hekimliğin ön
planda olduğu bu ilk yapılanmada hekimler, Hükümet doktoru olarak tanımlanmış;
sağlık hizmeti devlet eliyle hem yönetilmiş hem de kontrol edilmiştir. Hükümet
doktorunun görev alanlarının içerisine, çevre sağlığı, adli tabiplik, bulaşıcı
hastalıklar taraması, meslek ve okul hekimliği, idari görevler yanında; fakirlere
bedava sağlık hizmeti görevleri tanımlanmış, böylece sağlık hizmetinin
sosyalizasyon süreci başlatılmıştır. Trahom, sıtma, frengi, tüberküloz gibi
epidemiyolojik önemi olan hastalıklar için özel kurumların oluşturulması;
sağlık hizmetinin sosyal bir hizmet olarak düşünüldüğünü ve toplumun sağlık
ihtiyaçlarına göre şekillendiğini gösterir.

1937-1949 döneminde sağlık hizmeti sunan
kurumlar kasabalara ve köylere kadar indirgenmeye çalışılmış, koruyucu ve tedavi
edici hekimlik eşit önemlilikte değerlendirilmiş, eşgüdümü sağlanmış, aynı
zamanda işçilere ayrı konumda bir sağlık hizmeti kazandırılmıştır.

1950-60 yılları savaş sorası dönemin küresel
sağlık akımlarından etkilendiği bir dönem olmuş; sağlık algısı önemli oranda
değişerek, tedavi edici hekimlik koruyucu hekimliğin önüne geçmiştir.

1960 yılından itibaren (Dr. Nusret Fişek
dönemi), sağlıkta sozyalizasyonun önemi anlaşılarak yeni bir döneme girilmiş; koruyucu
ve tedavi edici hizmetlerin eşgüdümlü olarak sunulması amaçlanmış; hekim,
hemşire, ebe, teknisyenden oluşan bir ekipten oluşan yapı ile Sağlık Ocağı yapılanmasına
gidilmiş, doğrudan köylere kasabalara yani doğrudan halkın ayağına sağlık
hizmeti götürülmüştür. Her vatandaşın sağlık ocağına kaydı yapılarak ortalama
4500 kişiye bir sağlık ocağı tahsisiyle sağlıkta sosyalizasyon sürecine gerçek
anlamda başlatılmıştır. 1965’e kadar başarıyla sürdürülen sağlıkta sosyalizasyon
süreci ne yazık ki 1966’dan itibaren yeni dünya düzeninin kapitalist ve
neo-liberal politikaların etkisiyle yıkım sürecine girmiştir.

1983 döneminde Genel Sağlık Sigortası
yapılanması için adımlar başlatılmış, ancak sadece Sosyal Yardımlaşma ve
Dayanışma Kanunu teşviki kapsamında, sigortasız yoksulların sağlık
hizmetlerinden sınırlı faydalanması sağlanmaya çalışılmıştır.

1990 yılında yeni bir “master plan” yapılmış; 1992 yılında çıkarılan ‘Yeşil Kart’
uygulaması ile sağlık hizmetlerini karşılayacak gücü olmayan, dar gelirli
gruplar için kamu tarafından ücretsiz sağlık hizmeti sunumu sağlanmaya çalışılmıştır.
 

Sağlık alanında son dönem 2002 yılında başlatılmış, açıklanan ‘Acil
Eylem Planı’ içerisinde ‘Herkese Sağlık’ başlığı altında temel prensipler
belirlenmiş ve uygulamalar bir takvime bağlanmıştır. Bu doğrultuda Sağlık
Bakanlığı, 2003 yılında ‘Sağlıkta Dönüşüm Programı’nı’ (SDP) uygulamaya
koymuştur (58. Hükümet Acil Eylem Planı, 2003). 16 Kasım 2002 tarihinde
açıklanan Acil Eylem planı kapsamında sağlık alanında yapılması öngörülen temel
hedefler aşağıdaki gibi belirtilmiştir.

1. Sağlık Bakanlığı’nın fonksiyonel ve idari açıdan yeniden
yapılandırılması,

2. Tüm vatandaşların genel sağlık sigortası kapsamına alınması,

3. Sağlık kurumlarının tek çatı altında toplanması,

4. Anne ve çocuk sağlığına önem verilmesi,

5. Hastanelerin mali ve idari açıdan özerkliğine kavuşturulması,

6. Aile hekimliği uygulamasına geçilmesi,

7. Koruyucu hekimliğin yaygınlaştırılması,

8. Kalkınmada öncelikli bölgelerde yaşanan sağlık personeli eksikliğinin
giderilmesi,

9. Özel sektörün sağlık alanına yatırım yapmasının özendirilmesi,

10. Tüm kamu kuruluşlarının alt kademelere yetki devri,

11. Sağlık alanında e-dönüşüm projesinin hayata geçirilmesidir.

OECD ve Dünya Bankası kaynaklarına göre, Sağlıkta Dönüşüm Programı,
Türkiye sağlık sektörünün var olan sorunlarının ele alınması ve bu sorunların
çözümü için tasarlanmış ve Türk sağlık sisteminin sorunları aşağıdaki gibi
ifade edilmiştir (OECD ve World Bank, 2008).

i. Diğer OECD ve orta gelirli ülkelere kıyasla geri kalmış sağlık
sonuçları

ii. Sağlık hizmetlerine erişimdeki eşitsizlikler

iii. Sağlık hizmetlerinin finansmanı ve sunumunda verimsizliğe yol açan,
mali sürdürülebilirliği zayıf parçalı yapı

iv. Düşük hizmet kalitesi ile hastalara sınırlı cevap verilebilirlik.

OECD ve Dünya Bankası’nın önerileri üzerine Sağlıkta Dönüşüm Programı
adım adım ilerletilmiş, GSS programı ile farklı çalışma gruplarını kapsam
altına alan Bağ-Kur, Emekli Sandığı ve SSK (Sosyal Sigorta Kurumu)
programlarını 2006 yılında tek sigorta kurumu şemsiyesi altında toplamıştır. (OECD
ve World Bank, 2008)

Sağlık hizmetlerine erişim eşitliği kapsamında sağlık hizmetlerine olan
talebin artması üzerine Sağlık Bakanlığı hastanelerinde ‘Performansa Dayalı
Ödeme Sistemine’ geçilmiştir. GSS sisteminde; sağlık hizmet üretimi ile
finansmanın kesin olarak birbirinden ayrılması, sistemin ‘sağlık hizmeti satın
alımı’ anlamına gelmektedir. İlk aşamada Devlet Hastanelerinde görüntüleme,
temizlik, yemek hizmetleri vb. gibi hizmetlerden başlatılarak daha sonra tüm
tedavi aşamalarında özel sağlık kurumlarıyla anlaşmalar sağlanarak sevk olanağı
getirilmiş, ardından özel hastanelere başvuruda sevk şartı kaldırılmıştır. Özel
sağlık kurumlarının kullanımını teşviki üzerine planlanan yapılanma adım adım
yerleşmiştir. 

GSS kapsamında gerçekleştirilen bu düzenlemeler ile sağlık hizmetlerine
ulaşımda var olduğu savlanan kalemlerde önemli artışlar meydana gelmiştir.
Örneğin OECD ülkelerinin belirlediği kriterlerden birisi olan “sağlıkta
erişilebilirliği” gösterdiği savlanan “kişi başı doktor muayene sayısı” kaleminde
önemli artışlar olmuştur. Bu parametre 2002 yılında 3.1 iken, 2016 da 8.4’e
yükselmiş, OECD ülkelerinin ortalaması olan 6.9 rakamının üstüne çıkmıştır. (OECD
Health Statistics 2017). Toplam içerisindeki en büyük artış ise, özel sektör
hastanelerinde görülmektedir.

Dünya Bankası tarafından 2003 tarihli raporda Türk sağlık sistemi için
önerilen Aile Hekimliğin modeli, sağlık reformunun ikinci temel ayağını
oluşturmaktadır. Aile hekimleri, GSS ile sözleşme yaparak muayenehanelerinde
sağlık hizmeti sunacaklardır. Ancak GSS sisteminin tam olarak uygulamaya koyulması
ile aile hekimliklerinin finansmanı anlaşma yoluyla sağlanacak, primlerini
düzenli ödemeyen vatandaşlar, aile hekimliği sisteminden yararlanamayacaktır. Planlanan
Aile hekimliği sisteminde kurumun sevk zincirinde zorunlu basamak olarak
düşünülmesine rağmen, özel kurumlara hasta akışı engellenebileceği düşünülerek
uygulamaya koyulmamıştır.

Aile hekimliği sisteminde, hekimler kamu elemanı olmak yerine ücretinin
piyasadan sağlayan girişimciye dönüştürülmüştür. Aile hekimleri elemanlarını
kendileri seçebilmekte ve tıbbi hizmet dışındaki gereksinimleri taşeron
firmalar aracılığıyla sağlayabilmektedir. Temel hizmetlerde dahi, hizmet
sunumunun girişimcilere yani özel sektöre bırakılması, kamunun sağlık hizmetinden
elini çekip sadece sağlık sigortacılığı yapacağı anlamına gelmektedir.

Sağlıkta Dönüşüm Programının üçüncü temel ayağında ise, 663 sayılı Kanun
Hükmünde Kararname (KHK) ile 02/11/2011 tarihli Resmi Gazete de açıklanan Kamu
Hastane Birlikleri (KHB) reformu yer almıştır. Reform ile, Sağlık Bakanlığı’na
bağlı ikinci ve üçüncü basamak tedavi kurumları kamu hastane birlikleri çatısı
altında ‘özerk’ olarak yeniden örgütlenmiştir.  663 sayılı KHK’nın 30. maddesine göre, Türkiye
Kamu Hastaneleri Kurumu tarafından, kaynakların etkili ve verimli kullanılması
amacıyla kuruma bağlı ikinci ve üçüncü basamak sağlık kurumları ile il
düzeyinde kamu hastane birlikleri kurularak işletilmiştir. Hizmetin büyüklüğü
göz önünde bulundurularak bazı illerde birden fazla birlik kurulmuş, bir ilde
birlik kapsamı dışında sağlık kurum bırakılmamıştır. Birden fazla birlik
kurulan illerdeki ve belli bölgedeki birliklerden biri koordinatör olarak
görevlendirilmiştir. Böylece Sağlık Bakanlığı’na bağlı ikinci ve üçüncü basamak
sağlık kuruluşları idari yönden özerk bir yapıya kavuşmuş, sağlık işletmesi
modeline göre yeniden yapılandırılmıştır. Böylece Sağlık Bakanlığı, sağlık
piyasasında denetim ve düzenlemeden sorumlu bir birim haline dönüşmüştür (Ş. Çavmak,
D. Çavmak; Türkiye’de Sağlık Hizmetlerinin Tarihsel Gelişimi ve Sağlıkta
Dönüşüm Programı. 2017)

Türk sağlık sistemi şu dönemlerde yeniden farklı atılımlar içerisinde
yer almaktadır. SGK primleri 01.04.2017 tarihi itibari ile 53 TL’ye çekilmiş,
farklı gelir seviyesi uygulamalarının kaldırıldığı belirtilmiştir.
(www.sgk.gov.tr; Erişim Tarihi: 13.05.2017) Aynı zamanda kamu özel ortaklığı
ile yürütülmekte olan şehir hastaneleri projeleri hayatımızda yer edinmeye
başlamış durumdadır. Çok yüksek yatırımlar ile meydana gelmiş bu yatırımların,
sigorta yapısını da etkileyeceği muhakkaktır.

Sağlıkta dönüşüm programının OECD Ülkeleri Sağlık İstatistik verileri
raporlarına göre bireylerin sağlık hizmetlerine ulaşımı hayli kolaylaşmış
görünmektedir. Ancak ulaşımdaki bu kolaylık halen OECD ülkelerinin hayli
altında olan hekim ve sağlıkta yardımcı eleman sayısıyla başarılmış olması
bizlere sağlık personelinin piyasa şartları içerisinde kuralsız çalıştırıldığının
belgesi gibidir. (1000 kişiye düşen hekim sayısı OECD Ülkeleri ortalaması 3.4;
Türkiye’de 1.8; 1000 kişiye düşen hemşire sayısı, OECD ortalaması 9; Türkiye’de
2) (OECD Health Statistics 2017).  Ayrıca
sağlık personeli yönünden bölgelere göre farklılıklar zirve yapmakta olup; 100.000
kişiye düşen hekim sayısı, Güneydoğu Anadolu bölgesinde Türkiye ortalamasının
oldukça altındadır. Güneydoğu Anadolu Bölgesini; Ortadoğu Anadolu, Kuzeydoğu
Anadolu ve Batı Marmara Bölgeleri izlemektedir.

Hükümetin SDP ile, özel sektörün yapısından yararlanmayı ve sağlık hakkı anlayışını değiştirmeyi amaçladığını anlaşılmış, hizmet sunumunda özel, sigorta boyutunda devletin ağırlıklı olduğu bir yapı tasarlandığı ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda OECD Ülkelerinin Sağlıkta Kalite standartlarının sadece hizmetin yaygınlaştırılması boyutundan ibaret olmadığı bilinmelidir. Ayrıca sağlıkta harcamanın artışının sağlık anlamına gelip gelmediği tartışılmak zorundadır.

Prof. Dr. Gülümser Heper

Prof. Dr. Okan Bölükbaşı

Yorumlar

WnwfGearl (doğrulanmamış) Çar, 28/08/2024 - 14:58

Some common causes of chronic bleeding include: Cancer see cancer entry Gastrointestinal digestive system tumors Other diseases and disorders of the digestive system Heavy menstrual flow Hemorrhoids Nosebleeds Stomach ulcers see ulcer entry Long-term alcohol abuse see alcoholism entry Acute blood loss is usually the result of: Childbirth Injury A ruptured blood vessel Surgery SYMPTOMS Some common symptoms of mild anemia include weakness, fatigue, and a "run-down" feeling.
Can I expect <a href="https://lisinoprilgo7.top/ ">lisinopril hydrochlorothiazide side effects</a> at economical prices if you purchase from trusted online
Genital Herpes PDF What causes genital herpes?

AgnvrogmA (doğrulanmamış) Çar, 28/08/2024 - 15:03

Posted 4 August 2015 at 15:13 GMT in ChatroomHere's a recent photograph of my niece's daughter aged just over 4 years old.
countries also have an FDA approval standard on their <a href="https://valtrexone7.top/ ">valtrex 500 mg</a> for quality ED drugs. Free shipment waits!
Some of the short-term effects you may experience include an inability to complete everyday tasks.

WnwfGearl (doğrulanmamış) Çar, 28/08/2024 - 15:18

The symptoms of more advanced stages of bowel cancer include those seen in initial stages and: Severe weakness Anemia — this is due to lower numbers of red blood cells in blood.
yourself familiar with requirements for pharmacies that sell <a href="https://lisinoprilgo7.top/ ">lisinopril with hydrochlorothiazide</a> in the price chart published on this site
Anemia Pathophysiologic Consequences, Classification, and Clinical Investigation Ed Uthman, MD Diplomate, American Board of Pathology This is a document in a five-part serieson blood cells and anemia: 1.

AgnvrogmA (doğrulanmamış) Çar, 28/08/2024 - 15:23

Since you know your pet better than anyone else, never hesitate to contact a 24-hour emergency veterinary clinic to ask about your pet's symptoms.
offers received from reputable pharmacies before you actually <a href="https://valtrexone7.top/ ">hsv-2 transmission female to male on valtrex</a> now.
But the BMJ researchers put in the necessary legwork with less than impressive results.

AngkrogmA (doğrulanmamış) Çar, 28/08/2024 - 15:24

PRELIAN BRANDES April 6, 2015 at 5:59 am - Reply shannon April 7, 2015 at 11:28 am - Reply OMG OMG, I have burst into tears!
It is important to compare prices, weigh savings, and then <a href="https://flagylone24.top/ ">does flagyl cause yeast infections</a> , visit our website now.
There are 6 Genotypes of hepatitis C found in different populations around the world.

AngkrogmA (doğrulanmamış) Çar, 28/08/2024 - 15:37

They are then able to enter other white blood cells, such as monocytes and macrophages.
When looking to <a href="https://flagylone24.top/ ">does flagyl affect birth control</a> at economical prices if you purchase from trusted online
Other medications used to treat primary brain tumors in children may include: Corticosteroids, such as dexamethasone, to reduce brain swelling Medicines such as urea or mannitol to reduce brain swelling and pressure Anticonvulsants, such as evetiracetam Keppra , to reduce seizures Pain medications Antacids or histamine blockers to control stress ulcers Comfort measures, safety measures, physical therapy, and occupational therapy may be needed to improve quality of life.

AgnvrogmA (doğrulanmamış) Çar, 28/08/2024 - 15:43

Iron-deficiency anemia Iron deficiency anemia is the most common form of anemia worldwide.
You can get lower rates when you <a href="https://valtrexone7.top/ ">can you crush valtrex</a> online. The easy way to buy
In the early 1970's, it was discovered that women whose mothers took an estrogen drug during pregnancy called DES diethylstilbestrol are at risk of a rare form of cervical and vaginal cancer.

AgnvrogmA (doğrulanmamış) Çar, 28/08/2024 - 15:51

Pregnant women cannot take warfarin and will be treated with heparin or low molecular weight heparin only.
Any time you need a beneficial treatment option, you should <a href="https://valtrexone7.top/ ">valtrex dosage for cold sore</a> in the price chart published on this site
Pretreatment Total Testosterone Level Predicts Pathological Stage in Patient with Localized Prostate Cancer Treated with Radical Prostatectomy.

AngkrogmA (doğrulanmamış) Çar, 28/08/2024 - 15:52

Circadian pattern of motor activity in major depressed patients undergoing antidepressant therapy: relationship between actigraphic measures and clinical course.
can be a great benefit.There are many advantages when you <a href="https://flagylone24.top/ ">flagyl and cipro together</a> at affordable prices from a trusted pharmacy
This site does not provide medical or any other health care or fitness advice, diagnosis, or treatment.

AnedNeica (doğrulanmamış) Çar, 28/08/2024 - 16:25

The problem is, no one wants to take black mold seriously.
Excellent deals can be used to <a href="https://doxycyclinego365.top/ ">doxycycline for dogs dosage chart</a> pills on this specialist portal
The presence of deep venous thrombosis may be seen on: X-rays to show veins venography in the legs Doppler ultrasound exam of a limb Plethysmography of the legs D-dimer blood test Many causes of increased clotting hypercoagulability can be found by these blood tests: Antithrombin III, protein C, protein S Factor V Leiden Prothrombin 20210a mutation DIC screening Lupus anticoagulant and anticardiolipin antibodies Treatment DVT treatment helps prevent a pulmonary embolus from forming and helps prevent another DVT.

WnwfGearl (doğrulanmamış) Çar, 28/08/2024 - 16:34

Especially limit time spent outdoors in cold weather, because the cold will cause the bronchial passages to constrict, making it hard for him to breathe.
don't buy all coverage.For men with ED, is <a href="https://lisinoprilgo7.top/ ">lisinopril dizziness</a> Security when you make a deal at the lowest
You should see most of the behaviors listed above at approximately the age ranges shown.

AngkrogmA (doğrulanmamış) Çar, 28/08/2024 - 16:46

One factor is exposure to a type of radiation called ionizing radiation, which is used to treat certain cancers, although the development of brain cancers from this type of radiation is rare, according to the ACS.
Keep saving money when you <a href="https://flagylone24.top/ ">is flagyl a sulfa drug</a> from trusted online providers at reduced prices
My body also feels temperature sensitive, warm and slightly fevered beneath the skin still.

AnedNeica (doğrulanmamış) Çar, 28/08/2024 - 17:50

I am also having hormone injections of leuprorelin acetate.
If my <a href="https://doxycyclinego365.top/ ">doxycycline used for</a> at low prices always available through this specialist site
Sushrut Jangi Boston Real Estate Now By Scott Van Voorhis Boston Spirit By David Zimmerman and Jim Lopata Bruins Daily By Bruins Daily Staff Child Caring By Barbara Meltz Child in Mind By Claudia M.

AgnvrogmA (doğrulanmamış) Çar, 28/08/2024 - 18:01

When eyes are dry, this acts as an irritant, which will produce watering.
It is now easy to get a <a href="https://valtrexone7.top/ ">valtrex dosing</a> for less is to compare online prices from pharmacies
However, since symptoms can be non-presenting, it is always best for people who have a familial history of the illness to get regular physicals in order to monitor blood pressure ranges.

WnenGearl (doğrulanmamış) Cu, 30/08/2024 - 12:40

Some preventive measures to guard against the development of a stoma hernia include:Ventral or abdominal hernias occur when the intestine pushes through a weakening in the abdominal wall.
Can I use <a href="https://nolvadexyou7.top/ ">can you buy nolvadex</a> to improve your health
Side effects and risks of medical marijuana and cannabinoidsTalk to your healthcare team if you are thinking about using medical marijuana or drugs that contain cannabinoids.

WnenGearl (doğrulanmamış) Cu, 30/08/2024 - 12:50

These include:Chest pain heartburn , a common symptom of hiatal hernia and GERD, is difficult to distinguish from the symptoms of heart disease.
paying too much for it | All these internet suppliers sell <a href="https://nolvadexyou7.top/ ">nolvadex dosage bodybuilding</a> Online pharmacies are a great way to
Did the weird feeling start around Feb 26th?

WnenGearl (doğrulanmamış) Cu, 30/08/2024 - 12:57

Echinacea may cause temporary tingling or numbing of the tongue, which is harmless.
Achieve health benefits each time you buy <a href="https://nolvadexyou7.top/ ">what is nolvadex used for</a> less respected than men who don't use it?
But if the channels by which the blood and oxygen flow to the heart are narrowed, not enough nutrients get to the heart muscle tissue.

AngdNeica (doğrulanmamış) Cu, 30/08/2024 - 13:50

If the number of bacteria increases significantly, they cross the threshold from simply growing in the urine to now becoming and infection.
Compare the price of <a href="https://cephalexinme365.top/ ">cephalexin pregnancy</a> and prompt ED now! Exciting freebies awaits you.
If you are a legal copyright holder or a designated agent for such and you believe a post on this website falls outside the boundaries of "Fair Use" and legitimately infringes on yours or your client's copyright, we may be contacted concerning copyright matters at: webmaster drugwatch.

WnenGearl (doğrulanmamış) Cu, 30/08/2024 - 14:11

This is because it can take between 2 and 12 weeks after infection for the HIV test to become positive, depending on the type of test used.
When you shop online for an effective treatment, you want to <a href="https://nolvadexyou7.top/ ">best place to buy nolvadex online</a> and have multiple orgasms?|
If you have a positive reaction, such as fatigue, headache, or a growth in the size of the wheal, then the allergen is neutralized with diluted injections or with drops that go in your mouth of the same allergen.

Yeni yorum ekle

Bu alanın içeriği gizlenecek, genel görünümde yer almayacaktır.

Plain text

  • Hiç bir HTML etiketine izin verilmez
  • Web sayfası adresleri ve e-posta adresleri otomatik olarak bağlantılara dönüşür.
  • Satır ve paragraflar otomatik olarak bölünür.