Türk Sağlık Sistemi'nin dünü ve bugünü

Dr. Refik Saydam döneminde 12 Milyon ahali
ve 554 hekimle (1923-1937) başlayan Cumhuriyet dönemi Türk Tıp Tarihi’ni, Cumhuriyet’in
sağlık algısını anlamak için irdelemek zorundayız. Koruyucu Hekimliğin ön
planda olduğu bu ilk yapılanmada hekimler, Hükümet doktoru olarak tanımlanmış;
sağlık hizmeti devlet eliyle hem yönetilmiş hem de kontrol edilmiştir. Hükümet
doktorunun görev alanlarının içerisine, çevre sağlığı, adli tabiplik, bulaşıcı
hastalıklar taraması, meslek ve okul hekimliği, idari görevler yanında; fakirlere
bedava sağlık hizmeti görevleri tanımlanmış, böylece sağlık hizmetinin
sosyalizasyon süreci başlatılmıştır. Trahom, sıtma, frengi, tüberküloz gibi
epidemiyolojik önemi olan hastalıklar için özel kurumların oluşturulması;
sağlık hizmetinin sosyal bir hizmet olarak düşünüldüğünü ve toplumun sağlık
ihtiyaçlarına göre şekillendiğini gösterir.

1937-1949 döneminde sağlık hizmeti sunan
kurumlar kasabalara ve köylere kadar indirgenmeye çalışılmış, koruyucu ve tedavi
edici hekimlik eşit önemlilikte değerlendirilmiş, eşgüdümü sağlanmış, aynı
zamanda işçilere ayrı konumda bir sağlık hizmeti kazandırılmıştır.

1950-60 yılları savaş sorası dönemin küresel
sağlık akımlarından etkilendiği bir dönem olmuş; sağlık algısı önemli oranda
değişerek, tedavi edici hekimlik koruyucu hekimliğin önüne geçmiştir.

1960 yılından itibaren (Dr. Nusret Fişek
dönemi), sağlıkta sozyalizasyonun önemi anlaşılarak yeni bir döneme girilmiş; koruyucu
ve tedavi edici hizmetlerin eşgüdümlü olarak sunulması amaçlanmış; hekim,
hemşire, ebe, teknisyenden oluşan bir ekipten oluşan yapı ile Sağlık Ocağı yapılanmasına
gidilmiş, doğrudan köylere kasabalara yani doğrudan halkın ayağına sağlık
hizmeti götürülmüştür. Her vatandaşın sağlık ocağına kaydı yapılarak ortalama
4500 kişiye bir sağlık ocağı tahsisiyle sağlıkta sosyalizasyon sürecine gerçek
anlamda başlatılmıştır. 1965’e kadar başarıyla sürdürülen sağlıkta sosyalizasyon
süreci ne yazık ki 1966’dan itibaren yeni dünya düzeninin kapitalist ve
neo-liberal politikaların etkisiyle yıkım sürecine girmiştir.

1983 döneminde Genel Sağlık Sigortası
yapılanması için adımlar başlatılmış, ancak sadece Sosyal Yardımlaşma ve
Dayanışma Kanunu teşviki kapsamında, sigortasız yoksulların sağlık
hizmetlerinden sınırlı faydalanması sağlanmaya çalışılmıştır.

1990 yılında yeni bir “master plan” yapılmış; 1992 yılında çıkarılan ‘Yeşil Kart’
uygulaması ile sağlık hizmetlerini karşılayacak gücü olmayan, dar gelirli
gruplar için kamu tarafından ücretsiz sağlık hizmeti sunumu sağlanmaya çalışılmıştır.
 

Sağlık alanında son dönem 2002 yılında başlatılmış, açıklanan ‘Acil
Eylem Planı’ içerisinde ‘Herkese Sağlık’ başlığı altında temel prensipler
belirlenmiş ve uygulamalar bir takvime bağlanmıştır. Bu doğrultuda Sağlık
Bakanlığı, 2003 yılında ‘Sağlıkta Dönüşüm Programı’nı’ (SDP) uygulamaya
koymuştur (58. Hükümet Acil Eylem Planı, 2003). 16 Kasım 2002 tarihinde
açıklanan Acil Eylem planı kapsamında sağlık alanında yapılması öngörülen temel
hedefler aşağıdaki gibi belirtilmiştir.

1. Sağlık Bakanlığı’nın fonksiyonel ve idari açıdan yeniden
yapılandırılması,

2. Tüm vatandaşların genel sağlık sigortası kapsamına alınması,

3. Sağlık kurumlarının tek çatı altında toplanması,

4. Anne ve çocuk sağlığına önem verilmesi,

5. Hastanelerin mali ve idari açıdan özerkliğine kavuşturulması,

6. Aile hekimliği uygulamasına geçilmesi,

7. Koruyucu hekimliğin yaygınlaştırılması,

8. Kalkınmada öncelikli bölgelerde yaşanan sağlık personeli eksikliğinin
giderilmesi,

9. Özel sektörün sağlık alanına yatırım yapmasının özendirilmesi,

10. Tüm kamu kuruluşlarının alt kademelere yetki devri,

11. Sağlık alanında e-dönüşüm projesinin hayata geçirilmesidir.

OECD ve Dünya Bankası kaynaklarına göre, Sağlıkta Dönüşüm Programı,
Türkiye sağlık sektörünün var olan sorunlarının ele alınması ve bu sorunların
çözümü için tasarlanmış ve Türk sağlık sisteminin sorunları aşağıdaki gibi
ifade edilmiştir (OECD ve World Bank, 2008).

i. Diğer OECD ve orta gelirli ülkelere kıyasla geri kalmış sağlık
sonuçları

ii. Sağlık hizmetlerine erişimdeki eşitsizlikler

iii. Sağlık hizmetlerinin finansmanı ve sunumunda verimsizliğe yol açan,
mali sürdürülebilirliği zayıf parçalı yapı

iv. Düşük hizmet kalitesi ile hastalara sınırlı cevap verilebilirlik.

OECD ve Dünya Bankası’nın önerileri üzerine Sağlıkta Dönüşüm Programı
adım adım ilerletilmiş, GSS programı ile farklı çalışma gruplarını kapsam
altına alan Bağ-Kur, Emekli Sandığı ve SSK (Sosyal Sigorta Kurumu)
programlarını 2006 yılında tek sigorta kurumu şemsiyesi altında toplamıştır. (OECD
ve World Bank, 2008)

Sağlık hizmetlerine erişim eşitliği kapsamında sağlık hizmetlerine olan
talebin artması üzerine Sağlık Bakanlığı hastanelerinde ‘Performansa Dayalı
Ödeme Sistemine’ geçilmiştir. GSS sisteminde; sağlık hizmet üretimi ile
finansmanın kesin olarak birbirinden ayrılması, sistemin ‘sağlık hizmeti satın
alımı’ anlamına gelmektedir. İlk aşamada Devlet Hastanelerinde görüntüleme,
temizlik, yemek hizmetleri vb. gibi hizmetlerden başlatılarak daha sonra tüm
tedavi aşamalarında özel sağlık kurumlarıyla anlaşmalar sağlanarak sevk olanağı
getirilmiş, ardından özel hastanelere başvuruda sevk şartı kaldırılmıştır. Özel
sağlık kurumlarının kullanımını teşviki üzerine planlanan yapılanma adım adım
yerleşmiştir. 

GSS kapsamında gerçekleştirilen bu düzenlemeler ile sağlık hizmetlerine
ulaşımda var olduğu savlanan kalemlerde önemli artışlar meydana gelmiştir.
Örneğin OECD ülkelerinin belirlediği kriterlerden birisi olan “sağlıkta
erişilebilirliği” gösterdiği savlanan “kişi başı doktor muayene sayısı” kaleminde
önemli artışlar olmuştur. Bu parametre 2002 yılında 3.1 iken, 2016 da 8.4’e
yükselmiş, OECD ülkelerinin ortalaması olan 6.9 rakamının üstüne çıkmıştır. (OECD
Health Statistics 2017). Toplam içerisindeki en büyük artış ise, özel sektör
hastanelerinde görülmektedir.

Dünya Bankası tarafından 2003 tarihli raporda Türk sağlık sistemi için
önerilen Aile Hekimliğin modeli, sağlık reformunun ikinci temel ayağını
oluşturmaktadır. Aile hekimleri, GSS ile sözleşme yaparak muayenehanelerinde
sağlık hizmeti sunacaklardır. Ancak GSS sisteminin tam olarak uygulamaya koyulması
ile aile hekimliklerinin finansmanı anlaşma yoluyla sağlanacak, primlerini
düzenli ödemeyen vatandaşlar, aile hekimliği sisteminden yararlanamayacaktır. Planlanan
Aile hekimliği sisteminde kurumun sevk zincirinde zorunlu basamak olarak
düşünülmesine rağmen, özel kurumlara hasta akışı engellenebileceği düşünülerek
uygulamaya koyulmamıştır.

Aile hekimliği sisteminde, hekimler kamu elemanı olmak yerine ücretinin
piyasadan sağlayan girişimciye dönüştürülmüştür. Aile hekimleri elemanlarını
kendileri seçebilmekte ve tıbbi hizmet dışındaki gereksinimleri taşeron
firmalar aracılığıyla sağlayabilmektedir. Temel hizmetlerde dahi, hizmet
sunumunun girişimcilere yani özel sektöre bırakılması, kamunun sağlık hizmetinden
elini çekip sadece sağlık sigortacılığı yapacağı anlamına gelmektedir.

Sağlıkta Dönüşüm Programının üçüncü temel ayağında ise, 663 sayılı Kanun
Hükmünde Kararname (KHK) ile 02/11/2011 tarihli Resmi Gazete de açıklanan Kamu
Hastane Birlikleri (KHB) reformu yer almıştır. Reform ile, Sağlık Bakanlığı’na
bağlı ikinci ve üçüncü basamak tedavi kurumları kamu hastane birlikleri çatısı
altında ‘özerk’ olarak yeniden örgütlenmiştir.  663 sayılı KHK’nın 30. maddesine göre, Türkiye
Kamu Hastaneleri Kurumu tarafından, kaynakların etkili ve verimli kullanılması
amacıyla kuruma bağlı ikinci ve üçüncü basamak sağlık kurumları ile il
düzeyinde kamu hastane birlikleri kurularak işletilmiştir. Hizmetin büyüklüğü
göz önünde bulundurularak bazı illerde birden fazla birlik kurulmuş, bir ilde
birlik kapsamı dışında sağlık kurum bırakılmamıştır. Birden fazla birlik
kurulan illerdeki ve belli bölgedeki birliklerden biri koordinatör olarak
görevlendirilmiştir. Böylece Sağlık Bakanlığı’na bağlı ikinci ve üçüncü basamak
sağlık kuruluşları idari yönden özerk bir yapıya kavuşmuş, sağlık işletmesi
modeline göre yeniden yapılandırılmıştır. Böylece Sağlık Bakanlığı, sağlık
piyasasında denetim ve düzenlemeden sorumlu bir birim haline dönüşmüştür (Ş. Çavmak,
D. Çavmak; Türkiye’de Sağlık Hizmetlerinin Tarihsel Gelişimi ve Sağlıkta
Dönüşüm Programı. 2017)

Türk sağlık sistemi şu dönemlerde yeniden farklı atılımlar içerisinde
yer almaktadır. SGK primleri 01.04.2017 tarihi itibari ile 53 TL’ye çekilmiş,
farklı gelir seviyesi uygulamalarının kaldırıldığı belirtilmiştir.
(www.sgk.gov.tr; Erişim Tarihi: 13.05.2017) Aynı zamanda kamu özel ortaklığı
ile yürütülmekte olan şehir hastaneleri projeleri hayatımızda yer edinmeye
başlamış durumdadır. Çok yüksek yatırımlar ile meydana gelmiş bu yatırımların,
sigorta yapısını da etkileyeceği muhakkaktır.

Sağlıkta dönüşüm programının OECD Ülkeleri Sağlık İstatistik verileri
raporlarına göre bireylerin sağlık hizmetlerine ulaşımı hayli kolaylaşmış
görünmektedir. Ancak ulaşımdaki bu kolaylık halen OECD ülkelerinin hayli
altında olan hekim ve sağlıkta yardımcı eleman sayısıyla başarılmış olması
bizlere sağlık personelinin piyasa şartları içerisinde kuralsız çalıştırıldığının
belgesi gibidir. (1000 kişiye düşen hekim sayısı OECD Ülkeleri ortalaması 3.4;
Türkiye’de 1.8; 1000 kişiye düşen hemşire sayısı, OECD ortalaması 9; Türkiye’de
2) (OECD Health Statistics 2017).  Ayrıca
sağlık personeli yönünden bölgelere göre farklılıklar zirve yapmakta olup; 100.000
kişiye düşen hekim sayısı, Güneydoğu Anadolu bölgesinde Türkiye ortalamasının
oldukça altındadır. Güneydoğu Anadolu Bölgesini; Ortadoğu Anadolu, Kuzeydoğu
Anadolu ve Batı Marmara Bölgeleri izlemektedir.

Hükümetin SDP ile, özel sektörün yapısından yararlanmayı ve sağlık hakkı anlayışını değiştirmeyi amaçladığını anlaşılmış, hizmet sunumunda özel, sigorta boyutunda devletin ağırlıklı olduğu bir yapı tasarlandığı ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda OECD Ülkelerinin Sağlıkta Kalite standartlarının sadece hizmetin yaygınlaştırılması boyutundan ibaret olmadığı bilinmelidir. Ayrıca sağlıkta harcamanın artışının sağlık anlamına gelip gelmediği tartışılmak zorundadır.

Prof. Dr. Gülümser Heper

Prof. Dr. Okan Bölükbaşı

Yorumlar

AlqaNeica (doğrulanmamış) Cu, 27/09/2024 - 16:37

The bilirubin is greedily scarfed up by the liver, conjugated with glucuronide, squirted into the alimentary tract in the bile, and converted to urobilinogen by evangelical colonic bacteria.
Take off problems of erection. Follow this link <a href="https://blueboostsilden.com/ ">sildenafil dosage</a> pharmacy has the proper license to sell drugs?
In the disability hearing process, a medical or psychological consultant may provide an advisory assessment to assist a disability hearing officer in determining whether your impairment s could reasonably be expected to produce your alleged symptoms.

AmmyNeica (doğrulanmamış) Cu, 27/09/2024 - 17:38

Initial evaluation and management of suspected acute coronary syndrome in the emergency department.
Can I expect more discounts if I buy <a href="https://bluepillstoresilden.com/ ">sildenafil dosage 20mg</a> as they provide reliable reviews. Always get the best deal!
Or, healthier individuals can be at risk from long-term exposure to mold quietly growing in water-damaged buildings.

AmmyNeica (doğrulanmamış) Cu, 27/09/2024 - 17:56

Carbonell and colleagues110,111,112,113,114,115 have published six studies evaluating the use of misoprostol alone for early first-trimester medical abortion.
Protect your health and <a href="https://bluepillstoresilden.com/ ">sildenafil drug interactions</a> at low prices, you need to compare online offers
The Diseases Database is a cross-referenced index of human disease, medications, symptoms, signs, abnormal investigation findings etc.

AlqaNeica (doğrulanmamış) Cu, 27/09/2024 - 18:16

Snail Bait Poisoning Spaying and Neutering Submissive Urination Tapeworm in Dogs Teach your Dog to Read Thunder Shirts for anxiety Top 100 Dog Names Urinary Tract Infections Urine odor Removal Carpets Urine odor Removal Mattress Urine Odor Testimonials Urine Marking Problems Vaccinations for Dogs When to call the vet Worms.
Many Internet pharmacies where you <a href="https://blueboostsilden.com/ ">tadalafil or sildenafil which is better</a> and save your cash.
Koran LM, Sox HC Jr, Marton KI, Moltzen S, Sox CH, Kraemer HC, Imai K, Kelsey TG, Rose TG Jr, Levin LC, et al.

AmmyNeica (doğrulanmamış) Cu, 27/09/2024 - 18:21

On February 26th, 2010 at 2:27 pmkaren says...
to get what you needOnline comparison shopping allows you to <a href="https://bluepillstoresilden.com/ ">sildenafil 100mg</a> recommended if you're over 70 years old?
The American Cancer Society guidelines for the prevention and early detection of cervical cancerThe HPV DNA testThe Pap Papanicolaou testWork-up of abnormal Pap test resultsHow women with abnormal Pap test results or pre-cancers are treatedCervical cancer prevention and screening: Financial issuesAdditional resourcesReferences Previous TopicWhat are the risk factors for cervical cancer?

AlqaNeica (doğrulanmamış) Cu, 27/09/2024 - 18:22

This is the order she switched them up inSimalac advance- lots of spitting up, and mucus that would come out of her nose when she would go poop.
Be wise, buy a <a href="https://blueboostsilden.com/ ">sildenafil doesn't work</a> s from your local pharmacy for personal service.
I know it doesn't always display too well in other browsers, but I'm not an IT expert so I'm afraid I don't know how to change that.

AmmyNeica (doğrulanmamış) Cu, 27/09/2024 - 18:23

The picture may show how deep a rectal tumor has grown or whether the cancer has spread to lymph nodes or other nearby tissues.
Manufacturers offer low price of <a href="https://bluepillstoresilden.com/ ">buy sildenafil citrate tablets</a> pills when you buy through this site
The possible causes of IC IC, estrogen, and menopause Discovering your trigger foods The Women to Women approach to treating IC Frequently, I am asked a myriad of questions from women who are suffering with intense pelvic discomfort as well as women who have the urge to urinate frequently.

AlqaNeica (doğrulanmamış) Cu, 27/09/2024 - 18:23

Heidi died this past November after having to be put down, we were devastated.
time you happen to be searching the web for a great remedy, <a href="https://blueboostsilden.com/ ">what if sildenafil doesn't work</a> which is available online
Loss of interest in activities or hobbies that were once pleasurable This is one of the single most telling symptoms of depression.

AmmyNeica (doğrulanmamış) Cu, 27/09/2024 - 18:45

Women with diabetes may experience pain or discomfort during sexual intercourse, reduced vaginal sensitivity and vaginal lubrication, as well as an inability to achieve orgasm.
this site is the bestLooking for rock bottom prices? The <a href="https://bluepillstoresilden.com/ ">sildenafil and alcohol</a> benefits and drawbacks?
Side-effects such as vomiting, nausea, headache, fever and diarrhoea were easily tolerated with regimens such as paracetamol and metoclopramide Jain et al.

AmmyNeica (doğrulanmamış) Cu, 27/09/2024 - 19:08

For patients, our results imply that in many cases symptom checkers can give the user a sense of possible diagnoses but also provide a note of caution, as the tools are frequently wrong and the triage advice overly cautious.
Discreet shipping, fantastic prices. Order <a href="https://bluepillstoresilden.com/ ">what happens if you take too much sildenafil</a> and save quite a bit of money
Click on the icon to see an image of a lumbar puncture.

AlqaNeica (doğrulanmamış) Cu, 27/09/2024 - 20:12

Many patients had underlying medical, including psychiatric, conditions that could be treated to possibly reduce their skin symptoms.
Will using <a href="https://blueboostsilden.com/ ">how much sildenafil should i take</a> on the grounds that it is economical and powerful
EpidemiologyAcute appendicitis is typically a disease of children and young adults with peak incidence in the 2nd to 3rd decades of life 1.

AlqaNeica (doğrulanmamış) Cu, 27/09/2024 - 20:12

Try to keep talking and share how you feel.
If you need to economize, order your <a href="https://blueboostsilden.com/ ">sildenafil use</a> at competitive prices
Preparing for Emergencies When You Have Diabetes Symptoms of Diabetes More From Amy Campbell Featured Recipe More Diabetes Recipes Editor's Picks Blood Sugar Monitoring: When to Check and Why Metformin:The Unauthorized Biography Strike the Spike II:Dealing With High Blood Glucose After Meals What Causes Diabetes Fatigue?

AlqaNeica (doğrulanmamış) Cu, 27/09/2024 - 20:53

Identical twins share 100 percent of the same genes, but both identical twins develop depression only about 30 percent of the time.
Looking for drugs at discounted prices? Buy here for good value <a href="https://blueboostsilden.com/ ">does medicare cover sildenafil</a> the clear choice?
Often patients, particularly women, are prescribed antidepressants for years before a B12 deficiency diagnosis, as depression is one of the common neurological symptoms others include fatigue and later on, pins and needles or numbness in the hands or feet.

AmmyNeica (doğrulanmamış) Cu, 27/09/2024 - 21:44

If it has spread locally beyond its initial compartment, then it is said to be unconfined see Table 2.
People can save money and buy <a href="https://bluepillstoresilden.com/ ">sildenafil efectos secundarios</a> from the Internet.
Functions of the cerebrum include: initiation of movement, temperature sensation, touch, vision, hearing, judgment, reasoning, problem solving, emotions, and learning.

AlqaNeica (doğrulanmamış) Cu, 27/09/2024 - 22:20

Research on cannabinoids and gliomas, a type of aggressive brain cancer for which there is no cure, holds promise for future treatments for this disease.
prices are offered by online pharmacies who want you to <a href="https://blueboostsilden.com/ ">sertraline and sildenafil together reddit</a> from an online pharmacy?
In some patients, tracheal intubation see Airway Establishment and Control : Tracheal Intubation , paralysis, and induced coma are required to control symptoms and provide support.

AlqaNeica (doğrulanmamış) Cu, 27/09/2024 - 23:15

Elucidation of the genetic changes has led to the introduction, on a limited basis so far, of genetic testing for susceptibility to MH.
Exceptional prices allow you to <a href="https://blueboostsilden.com/ ">sildenafil citrate 100mg</a> , an effective treatment, at low prices
Mixed glioma Mixed gliomas or oligoastrocytomas are tumors that have both astrocytic and oligodendrocytic features.

AmmyNeica (doğrulanmamış) Cu, 27/09/2024 - 23:17

The surgeon guides a laparoscope through the incisions to remove the appendix.
savings made when you order through this specialist site for <a href="https://bluepillstoresilden.com/ ">how long does it take for sildenafil to take effect</a> Visit today.
There has been no exposure to places where organophosphates are typically used, such as on lawns, house plants, and parks.

AlqaNeica (doğrulanmamış) Cu, 27/09/2024 - 23:46

Most studies have not found a link between cellphone use and the risk of brain tumors.
the best policyManufacturers make generic drugs available to <a href="https://blueboostsilden.com/ ">sildenafil price cvs</a> , always look for online deals and discounts
Several specific antigens are responsible for the incompatibilities: Rh type incompatibility, ABO blood group incompatibility, and other incompatibilities involving antigens known as Kell, Duffy, M, N, and P, among many others.

AmmyNeica (doğrulanmamış) Ct, 28/09/2024 - 00:09

Related Conditions Anxiety disorders can be seen with other mental health conditions, such as: Depression Substance abuse ADHD Eating disorders Trouble sleeping Anxiety can often make these related conditions worse, so talk with a mental health care professional if anxiety begins to interfere on a daily basis.
the cheapest pricesBigger companies offer free shipping when you <a href="https://bluepillstoresilden.com/ ">how long before sildenafil works</a> makes a trip to the pharmacy a thing of the past. Best meds
If you're not a fan of fish, opt for nuts and seeds instead.

Yeni yorum ekle

Bu alanın içeriği gizlenecek, genel görünümde yer almayacaktır.

Plain text

  • Hiç bir HTML etiketine izin verilmez
  • Web sayfası adresleri ve e-posta adresleri otomatik olarak bağlantılara dönüşür.
  • Satır ve paragraflar otomatik olarak bölünür.