Türk Sağlık Sistemi'nin dünü ve bugünü

Dr. Refik Saydam döneminde 12 Milyon ahali
ve 554 hekimle (1923-1937) başlayan Cumhuriyet dönemi Türk Tıp Tarihi’ni, Cumhuriyet’in
sağlık algısını anlamak için irdelemek zorundayız. Koruyucu Hekimliğin ön
planda olduğu bu ilk yapılanmada hekimler, Hükümet doktoru olarak tanımlanmış;
sağlık hizmeti devlet eliyle hem yönetilmiş hem de kontrol edilmiştir. Hükümet
doktorunun görev alanlarının içerisine, çevre sağlığı, adli tabiplik, bulaşıcı
hastalıklar taraması, meslek ve okul hekimliği, idari görevler yanında; fakirlere
bedava sağlık hizmeti görevleri tanımlanmış, böylece sağlık hizmetinin
sosyalizasyon süreci başlatılmıştır. Trahom, sıtma, frengi, tüberküloz gibi
epidemiyolojik önemi olan hastalıklar için özel kurumların oluşturulması;
sağlık hizmetinin sosyal bir hizmet olarak düşünüldüğünü ve toplumun sağlık
ihtiyaçlarına göre şekillendiğini gösterir.

1937-1949 döneminde sağlık hizmeti sunan
kurumlar kasabalara ve köylere kadar indirgenmeye çalışılmış, koruyucu ve tedavi
edici hekimlik eşit önemlilikte değerlendirilmiş, eşgüdümü sağlanmış, aynı
zamanda işçilere ayrı konumda bir sağlık hizmeti kazandırılmıştır.

1950-60 yılları savaş sorası dönemin küresel
sağlık akımlarından etkilendiği bir dönem olmuş; sağlık algısı önemli oranda
değişerek, tedavi edici hekimlik koruyucu hekimliğin önüne geçmiştir.

1960 yılından itibaren (Dr. Nusret Fişek
dönemi), sağlıkta sozyalizasyonun önemi anlaşılarak yeni bir döneme girilmiş; koruyucu
ve tedavi edici hizmetlerin eşgüdümlü olarak sunulması amaçlanmış; hekim,
hemşire, ebe, teknisyenden oluşan bir ekipten oluşan yapı ile Sağlık Ocağı yapılanmasına
gidilmiş, doğrudan köylere kasabalara yani doğrudan halkın ayağına sağlık
hizmeti götürülmüştür. Her vatandaşın sağlık ocağına kaydı yapılarak ortalama
4500 kişiye bir sağlık ocağı tahsisiyle sağlıkta sosyalizasyon sürecine gerçek
anlamda başlatılmıştır. 1965’e kadar başarıyla sürdürülen sağlıkta sosyalizasyon
süreci ne yazık ki 1966’dan itibaren yeni dünya düzeninin kapitalist ve
neo-liberal politikaların etkisiyle yıkım sürecine girmiştir.

1983 döneminde Genel Sağlık Sigortası
yapılanması için adımlar başlatılmış, ancak sadece Sosyal Yardımlaşma ve
Dayanışma Kanunu teşviki kapsamında, sigortasız yoksulların sağlık
hizmetlerinden sınırlı faydalanması sağlanmaya çalışılmıştır.

1990 yılında yeni bir “master plan” yapılmış; 1992 yılında çıkarılan ‘Yeşil Kart’
uygulaması ile sağlık hizmetlerini karşılayacak gücü olmayan, dar gelirli
gruplar için kamu tarafından ücretsiz sağlık hizmeti sunumu sağlanmaya çalışılmıştır.
 

Sağlık alanında son dönem 2002 yılında başlatılmış, açıklanan ‘Acil
Eylem Planı’ içerisinde ‘Herkese Sağlık’ başlığı altında temel prensipler
belirlenmiş ve uygulamalar bir takvime bağlanmıştır. Bu doğrultuda Sağlık
Bakanlığı, 2003 yılında ‘Sağlıkta Dönüşüm Programı’nı’ (SDP) uygulamaya
koymuştur (58. Hükümet Acil Eylem Planı, 2003). 16 Kasım 2002 tarihinde
açıklanan Acil Eylem planı kapsamında sağlık alanında yapılması öngörülen temel
hedefler aşağıdaki gibi belirtilmiştir.

1. Sağlık Bakanlığı’nın fonksiyonel ve idari açıdan yeniden
yapılandırılması,

2. Tüm vatandaşların genel sağlık sigortası kapsamına alınması,

3. Sağlık kurumlarının tek çatı altında toplanması,

4. Anne ve çocuk sağlığına önem verilmesi,

5. Hastanelerin mali ve idari açıdan özerkliğine kavuşturulması,

6. Aile hekimliği uygulamasına geçilmesi,

7. Koruyucu hekimliğin yaygınlaştırılması,

8. Kalkınmada öncelikli bölgelerde yaşanan sağlık personeli eksikliğinin
giderilmesi,

9. Özel sektörün sağlık alanına yatırım yapmasının özendirilmesi,

10. Tüm kamu kuruluşlarının alt kademelere yetki devri,

11. Sağlık alanında e-dönüşüm projesinin hayata geçirilmesidir.

OECD ve Dünya Bankası kaynaklarına göre, Sağlıkta Dönüşüm Programı,
Türkiye sağlık sektörünün var olan sorunlarının ele alınması ve bu sorunların
çözümü için tasarlanmış ve Türk sağlık sisteminin sorunları aşağıdaki gibi
ifade edilmiştir (OECD ve World Bank, 2008).

i. Diğer OECD ve orta gelirli ülkelere kıyasla geri kalmış sağlık
sonuçları

ii. Sağlık hizmetlerine erişimdeki eşitsizlikler

iii. Sağlık hizmetlerinin finansmanı ve sunumunda verimsizliğe yol açan,
mali sürdürülebilirliği zayıf parçalı yapı

iv. Düşük hizmet kalitesi ile hastalara sınırlı cevap verilebilirlik.

OECD ve Dünya Bankası’nın önerileri üzerine Sağlıkta Dönüşüm Programı
adım adım ilerletilmiş, GSS programı ile farklı çalışma gruplarını kapsam
altına alan Bağ-Kur, Emekli Sandığı ve SSK (Sosyal Sigorta Kurumu)
programlarını 2006 yılında tek sigorta kurumu şemsiyesi altında toplamıştır. (OECD
ve World Bank, 2008)

Sağlık hizmetlerine erişim eşitliği kapsamında sağlık hizmetlerine olan
talebin artması üzerine Sağlık Bakanlığı hastanelerinde ‘Performansa Dayalı
Ödeme Sistemine’ geçilmiştir. GSS sisteminde; sağlık hizmet üretimi ile
finansmanın kesin olarak birbirinden ayrılması, sistemin ‘sağlık hizmeti satın
alımı’ anlamına gelmektedir. İlk aşamada Devlet Hastanelerinde görüntüleme,
temizlik, yemek hizmetleri vb. gibi hizmetlerden başlatılarak daha sonra tüm
tedavi aşamalarında özel sağlık kurumlarıyla anlaşmalar sağlanarak sevk olanağı
getirilmiş, ardından özel hastanelere başvuruda sevk şartı kaldırılmıştır. Özel
sağlık kurumlarının kullanımını teşviki üzerine planlanan yapılanma adım adım
yerleşmiştir. 

GSS kapsamında gerçekleştirilen bu düzenlemeler ile sağlık hizmetlerine
ulaşımda var olduğu savlanan kalemlerde önemli artışlar meydana gelmiştir.
Örneğin OECD ülkelerinin belirlediği kriterlerden birisi olan “sağlıkta
erişilebilirliği” gösterdiği savlanan “kişi başı doktor muayene sayısı” kaleminde
önemli artışlar olmuştur. Bu parametre 2002 yılında 3.1 iken, 2016 da 8.4’e
yükselmiş, OECD ülkelerinin ortalaması olan 6.9 rakamının üstüne çıkmıştır. (OECD
Health Statistics 2017). Toplam içerisindeki en büyük artış ise, özel sektör
hastanelerinde görülmektedir.

Dünya Bankası tarafından 2003 tarihli raporda Türk sağlık sistemi için
önerilen Aile Hekimliğin modeli, sağlık reformunun ikinci temel ayağını
oluşturmaktadır. Aile hekimleri, GSS ile sözleşme yaparak muayenehanelerinde
sağlık hizmeti sunacaklardır. Ancak GSS sisteminin tam olarak uygulamaya koyulması
ile aile hekimliklerinin finansmanı anlaşma yoluyla sağlanacak, primlerini
düzenli ödemeyen vatandaşlar, aile hekimliği sisteminden yararlanamayacaktır. Planlanan
Aile hekimliği sisteminde kurumun sevk zincirinde zorunlu basamak olarak
düşünülmesine rağmen, özel kurumlara hasta akışı engellenebileceği düşünülerek
uygulamaya koyulmamıştır.

Aile hekimliği sisteminde, hekimler kamu elemanı olmak yerine ücretinin
piyasadan sağlayan girişimciye dönüştürülmüştür. Aile hekimleri elemanlarını
kendileri seçebilmekte ve tıbbi hizmet dışındaki gereksinimleri taşeron
firmalar aracılığıyla sağlayabilmektedir. Temel hizmetlerde dahi, hizmet
sunumunun girişimcilere yani özel sektöre bırakılması, kamunun sağlık hizmetinden
elini çekip sadece sağlık sigortacılığı yapacağı anlamına gelmektedir.

Sağlıkta Dönüşüm Programının üçüncü temel ayağında ise, 663 sayılı Kanun
Hükmünde Kararname (KHK) ile 02/11/2011 tarihli Resmi Gazete de açıklanan Kamu
Hastane Birlikleri (KHB) reformu yer almıştır. Reform ile, Sağlık Bakanlığı’na
bağlı ikinci ve üçüncü basamak tedavi kurumları kamu hastane birlikleri çatısı
altında ‘özerk’ olarak yeniden örgütlenmiştir.  663 sayılı KHK’nın 30. maddesine göre, Türkiye
Kamu Hastaneleri Kurumu tarafından, kaynakların etkili ve verimli kullanılması
amacıyla kuruma bağlı ikinci ve üçüncü basamak sağlık kurumları ile il
düzeyinde kamu hastane birlikleri kurularak işletilmiştir. Hizmetin büyüklüğü
göz önünde bulundurularak bazı illerde birden fazla birlik kurulmuş, bir ilde
birlik kapsamı dışında sağlık kurum bırakılmamıştır. Birden fazla birlik
kurulan illerdeki ve belli bölgedeki birliklerden biri koordinatör olarak
görevlendirilmiştir. Böylece Sağlık Bakanlığı’na bağlı ikinci ve üçüncü basamak
sağlık kuruluşları idari yönden özerk bir yapıya kavuşmuş, sağlık işletmesi
modeline göre yeniden yapılandırılmıştır. Böylece Sağlık Bakanlığı, sağlık
piyasasında denetim ve düzenlemeden sorumlu bir birim haline dönüşmüştür (Ş. Çavmak,
D. Çavmak; Türkiye’de Sağlık Hizmetlerinin Tarihsel Gelişimi ve Sağlıkta
Dönüşüm Programı. 2017)

Türk sağlık sistemi şu dönemlerde yeniden farklı atılımlar içerisinde
yer almaktadır. SGK primleri 01.04.2017 tarihi itibari ile 53 TL’ye çekilmiş,
farklı gelir seviyesi uygulamalarının kaldırıldığı belirtilmiştir.
(www.sgk.gov.tr; Erişim Tarihi: 13.05.2017) Aynı zamanda kamu özel ortaklığı
ile yürütülmekte olan şehir hastaneleri projeleri hayatımızda yer edinmeye
başlamış durumdadır. Çok yüksek yatırımlar ile meydana gelmiş bu yatırımların,
sigorta yapısını da etkileyeceği muhakkaktır.

Sağlıkta dönüşüm programının OECD Ülkeleri Sağlık İstatistik verileri
raporlarına göre bireylerin sağlık hizmetlerine ulaşımı hayli kolaylaşmış
görünmektedir. Ancak ulaşımdaki bu kolaylık halen OECD ülkelerinin hayli
altında olan hekim ve sağlıkta yardımcı eleman sayısıyla başarılmış olması
bizlere sağlık personelinin piyasa şartları içerisinde kuralsız çalıştırıldığının
belgesi gibidir. (1000 kişiye düşen hekim sayısı OECD Ülkeleri ortalaması 3.4;
Türkiye’de 1.8; 1000 kişiye düşen hemşire sayısı, OECD ortalaması 9; Türkiye’de
2) (OECD Health Statistics 2017).  Ayrıca
sağlık personeli yönünden bölgelere göre farklılıklar zirve yapmakta olup; 100.000
kişiye düşen hekim sayısı, Güneydoğu Anadolu bölgesinde Türkiye ortalamasının
oldukça altındadır. Güneydoğu Anadolu Bölgesini; Ortadoğu Anadolu, Kuzeydoğu
Anadolu ve Batı Marmara Bölgeleri izlemektedir.

Hükümetin SDP ile, özel sektörün yapısından yararlanmayı ve sağlık hakkı anlayışını değiştirmeyi amaçladığını anlaşılmış, hizmet sunumunda özel, sigorta boyutunda devletin ağırlıklı olduğu bir yapı tasarlandığı ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda OECD Ülkelerinin Sağlıkta Kalite standartlarının sadece hizmetin yaygınlaştırılması boyutundan ibaret olmadığı bilinmelidir. Ayrıca sağlıkta harcamanın artışının sağlık anlamına gelip gelmediği tartışılmak zorundadır.

Prof. Dr. Gülümser Heper

Prof. Dr. Okan Bölükbaşı

Yorumlar

ArnfNeica (doğrulanmamış) Ct, 28/09/2024 - 22:08

Some tumours have no symptoms until they are quite large and then cause a serious, rapid decline in health.
You’ll get excellent deals when you <a href="https://tortadalfvier.com/ ">tadalafil 40 mg from india</a> on the grounds that it is economical and powerful
Some are talking about thyroid problems, some are talking about food allergies and celiac, others histamine intolerance and yet others chronic EBV and autoimmune symptoms plus CFS.

ArnvNeica (doğrulanmamış) Ct, 28/09/2024 - 22:49

The Ped had me go on a dairy free diet and had us switch to soy formula.
if you do it via the web | Benefiting from risk free remedy? <a href="https://ltetadafiilus.com/ ">tadalafil chewables</a> do not require a prescription.
If you have mild preeclampsia and your baby has not reached full development, your doctor will probably recommend you do the following:If you have severe preeclampsia, your doctor may try to treat you with blood pressure medication until you are far enough along to deliver safely, along with possibly bed rest, dietary changes, and supplements.

ArnfNeica (doğrulanmamış) Ct, 28/09/2024 - 23:00

For type 2 DM, oral antihyperglycemics, insulin , or bothOften ACE inhibitors, statins, and aspirin to prevent complicationsTreatment involves control of hyperglycemia to relieve symptoms and prevent complications while minimizing hypoglycemic episodes.
Always come here first for <a href="https://tortadalfvier.com/ ">tadalafil chewables</a> at the same prices and discounts?
Your doctor will give you specific advice about resuming daily activities and working based on your circumstances.

ArnfNeica (doğrulanmamış) Ct, 28/09/2024 - 23:14

Statin drugs have antifungal properties, and one of the mechanisms through which they may help to lower cholesterol is through the reduction of mycotoxins as systemic fungal populations are reduced.
I used more than the recommended dosage of <a href="https://tortadalfvier.com/ ">can you drink alcohol with tadalafil</a> , always review costs prior to a purchase
They involve protrusion of intraabdominal contents through a weakness at the site of passage of the umbilical cord through the abdominal wall.

ArnvNeica (doğrulanmamış) Ct, 28/09/2024 - 23:46

Strengths and weaknesses in areas of concentration and attention can be discussed in terms of your ability to work at a consistent pace for acceptable periods of time and until a task is completed, and your ability to repeat sequences of action to achieve a goal or an objective.
Don’t buy from sites that say their <a href="https://ltetadafiilus.com/ ">tadalafil (cialis)</a> . More info’s awaits you.
I have fed my lab beneful for the past two yearsup until recently when she started having seizures.

ArnfNeica (doğrulanmamış) Ct, 28/09/2024 - 23:57

I do know that Nature Throid is synthetic and from an animals thyroid and what I have read is that it gives you all the T hormones instead of the pharmacy ones only giving you T4.
If money is tight, buy your <a href="https://tortadalfvier.com/ ">can you cut tadalafil in half</a> , check bargain deals available online..
I had a hysterectomony last year, they removed one of my ovaries.

ArnvNeica (doğrulanmamış) Ct, 28/09/2024 - 23:59

Having a weakened immune system due to a disorder such as cancer or AIDS or to drugs such as chemotherapy drugs or corticosteroids The younger a woman was the first time she had sexual intercourse and the more sex partners she has had, the higher her risk of cervical cancer.
And kick your ailments. Guaranteed online proven methods with <a href="https://ltetadafiilus.com/ ">will tadalafil lower blood pressure</a> prices and regular pharmacy prices?
You might find it very difficult to concentrate, think straight, and remember what you've read.

ArnfNeica (doğrulanmamış) Pa, 29/09/2024 - 00:34

Glucagon is a hormone that stimulates your liver to release stored glucose into your bloodstream when your blood glucose levels are too low.
deals onlinePeople who can’t afford prescriptions will often <a href="https://tortadalfvier.com/ ">tadalafil effects on liver</a> from solid online pharmacies when you need cost-effective
Just the factsKnowledge is power, so be better informed.

ArnvNeica (doğrulanmamış) Pa, 29/09/2024 - 00:34

Lower your sexual risk of HIV.
Want to get your normal life back? <a href="https://ltetadafiilus.com/ ">does tadalafil make you last longer</a> , visit our website now.
Two months ago, bimagrumab received special status from the US Food and Drug Administration to undergo expedited review that may help get it to patients faster if clinical trials show continued benefit from the therapy.

ArnfNeica (doğrulanmamış) Pa, 29/09/2024 - 00:40

The puppy--rescued from the pound--developed kennel cough which, at first I diagnosed as something else which would have required a different treatment.
Do your bit for the environment by checking the <a href="https://tortadalfvier.com/ ">tadalafil 20</a> . Should I call my doctor?
Having the maximum number of effective medications available allows physicians to deliver the best possible medical care to individual patients.

ArnvNeica (doğrulanmamış) Pa, 29/09/2024 - 00:41

Chemical Exposure Exposure to certain on the job chemicals can increase risk for brain cancer.
offers received from pharmacies to get low prices when you <a href="https://ltetadafiilus.com/ ">tadalafil 20mg review</a> ? Shop with us.
This classification depends on evaluation of several hematological parameters, particularly the blood reticulocyte precursor of mature RBCs count.

ArnfNeica (doğrulanmamış) Pa, 29/09/2024 - 03:01

As demonstrated by these studies, impedance-pH testing covers all possible scenarios for persistent symptoms in a treated patient: ongoing acid reflux, ongoing non-acid reflux, or no reflux.
Look no further for the most effective treatment and <a href="https://tortadalfvier.com/ ">which is better tadalafil or sildenafil</a> at a discount, is there something wrong with the product?
Adverse effects associated with selective serotonin reuptake inhibitors and tricyclic antidepressants: a meta-analysis.

ArnfNeica (doğrulanmamış) Pa, 29/09/2024 - 03:28

Internal Radiation — Radiation from inside the body with pellets, or seeds of material that give off radiation beams.
Buy a <a href="https://tortadalfvier.com/ ">tadalafil 10mg uses</a> are advantages of internet shopping.
I couldn't get out of bed some days because I'd just wake up, eat some food, sleep all day, eat some food and go back to sleep again.

ArnvNeica (doğrulanmamış) Pa, 29/09/2024 - 03:31

Your Pregnancy The spotting sounds like a side effect of the contraceptive and it lasted too long for implantation bleeding.
The internet is one place to get low price of <a href="https://ltetadafiilus.com/ ">difference between sildenafil tadalafil and vardenafil</a> from trusted pharmacies at the lowest prices ever
Medical Causes of Insomnia There are many medical conditions some mild and others more serious that can lead to insomnia.

ArnfNeica (doğrulanmamış) Pa, 29/09/2024 - 04:44

Prediabetes also increases the risk of heart disease and stroke.
In addition to the price of <a href="https://tortadalfvier.com/ ">tadalafil 10mg daily</a> is available online at the lowest possible medication price.
Ways of reducing, lowering and preventing blood pressure and natural herbal homeopathic home maderemedies and recipes for heart patients and effects of hypertension on kidneys brain eyes and heart have been given here.

Yeni yorum ekle

Bu alanın içeriği gizlenecek, genel görünümde yer almayacaktır.

Plain text

  • Hiç bir HTML etiketine izin verilmez
  • Web sayfası adresleri ve e-posta adresleri otomatik olarak bağlantılara dönüşür.
  • Satır ve paragraflar otomatik olarak bölünür.