Yapay Zeka olgusunun sağlık alanı ve tıp eğitiminde kendini hissettirmeye başladığı bir dönemde,bu teknolojik olgunun sağlık çalışanları tarafından daha iyi anlaşılması için röportaj dizimize Radyoloji uzmanı Dr.Nevit Dilmen ile devam ediyoruz. Yeni çıkan "Sağlık Bilimlerinde Yapay Zeka" kitabının yazarlarından olan Dilmen, medikritik.com mikrofonlarına anlattı...
Merhaba Nevit bey, bize biraz kendinizden bahseder misiniz?
Merhaba, Tıp Doktoru ve radyoloji uzmanıyım.
Tıp Eğitimi ve radyoloji ihtisasımı, İstanbul Tıp Fakültesinde tamamladım.
Farklı alan ve disiplinler ile ilgili bilgi edinmeyi, deneyimlemeyi seviyorum.
Ortaokuldan başlayan bir dönemde fotoğraf ile ilgilendim. 5 arkadaşım ile
birlikte fotografım.com adlı siteyi kurduk, aynı arkadaşlar ile 2004’te
“fotografim.com fotoğraflar yorumlar” adlı bir kitabı çıkardım. 1984’de Çapada
Prof.Dr.Hilmi Sabuncu hocamızdan kodlama dersi aldım. Ekşi sözlüğe bakarsak ben
bir grafikerim. MR Pipo adlı bir grafik kitabım var. Kafiye sözlüğü adlı başka
bir e-kitabım mevcut. Bir dönem elektronik devre projeleri yaptım. İlgi alanımda zaman ile değişmeler oluyor.
2015’de medikal üç boyutlu baskılar ile ilgilendim. 2018 yılında renkli MR
projesi ile yılın inovatif dahili bilimler doktoru seçildim. 2019’da Sağlıkta İşbirliği Platformundan
hocalarımız ve arkadaşlarımız ile kurduğumuz “Sağlıkta Yapay Zeka Topluluğu”
üyesiyim. Sağlık bilimlerinde Yapay Zeka Kitabının 5 editöründen biri ve Radyoloji
bölümü yazarıyım. “Sağlıkta Yeni Nesil Teknolojiler” kitabında Renkli MR
bölümünü yazdım.
Yapay zeka(YZ) olgusuna dair kafalarda bir çok soru var. Tam olarak ne olduğu toplumda yaygın bilinmiyor. YZ’nın ne olduğunu bir de sizden dinleyebilir miyiz?
Yapay zekayı tanımlamadan önce, zekayı
tanımlamakta yarar vardır. Turing, yapay zekayı insan zekası ile kıyaslayarak
tanımlamaktadır. Peki zeka nedir? Alex
Wissner-Gross TED konuşmasında, zekayı gelecekteki hareket özgürlüğünü
azami yapan güç olarak tanımlamaktadır.
Psikolojik
zeka testlerinde, yanıtı belirlenmiş sözel, sayısal ve
görsel problemleri, ilintileri en hızlı ve yaratıcı şekilde çözen kişiler,
yüksek zekalı olarak addedilmektedir. Topluluk ortalaması 100 olacak şekilde IQ
adlı bir skor ile belirtilmektedir.
Bugün yapay zekadan bahsedildiğinde,
çoğunlukla makine öğrenmesi, derin öğrenme gibi yöntemler ile problem çözme
yetisi kastedilmektedir. Bu yöntemler, yapay sinir ağları adı verilen bir
mimari ile, gösterilen örneklerden, kendi kendine öğrenen ve daha sonra
öğrendiklerini uygulayan algoritmalardır.
YZ’nın tıpta kullanım alanları gelecekte neler olacaktır?
Önce şu soru ile başlayalım; biz yapay
zekadan ne bekliyoruz? Belki de çok şey
bekliyoruz! Bugün gelmiş olduğumuz noktada, pek çok meslekte, eğitilmiş insan
kaynağı darboğazı yaşamaktayız. Öte yandan, yaşlanan nüfus ile nüfus piramidi
öncelikle silindir daha sonra ters piramit şeklini alacaktır. Yani artan yaşam
süreleri ile yaşlı nüfus artacak, genç nüfus azalacaktır. Bilindiği gibi, yaşlı
nüfusun sağlık problemleri gençlerden daha fazladır. Kısa süre sonra,
yaşlanmış, çok sayıda problemi olan bir popülasyon ile baş edecek bir sağlık
ordusuna ihtiyaç duyacağız. Radyolojide artan görüntü sayısı, değişen ve yeni
modaliteler karşımıza artan iş yükü olarak çıkmaktadır. Yapay zekadan aşağıdaki
yardımları bekliyoruz:
- Hız Artışı
- Daha Yüksek Başarı
- Daha Düşük Maliyet
- Ulaşılabilirlik
- Tanıya Destek
- İşlerde Kolaylık sağlama /
Yardımcı olma - Öngörüsel (prediktif)
değerlendirmeler - İşlerde Optimizasyon
- Kalite kontrolu
Henüz emekleme döneminde olan yapay zekadan
çok şey beklemeyeceğiz. Basit işlerde yardımcı olması yeterli olacaktır.
Örneğin, dikte edilen bir radyoloji raporunun yazılması, hastaya randevu
verilmesi, sesli komutların tanınması bugünkü yapay zekanın kolayca
yapabileceği işlerdir. Bir sonraki aşamada chatbotlar aracılığı ile hastanın
problemine ilk yaklaşımın belirlenmesi, hastayı doğru uzman ile buluşturmak,
radyolojik tetkik değerlendirilmesinde basit işlerin yapılması, cilt
lezyonlarında ve göz lezyonlarında tanıya yardımcı olması, elektrokardiyografi
gibi görsel modalitelerin yorumlanması, yapay zekanın yapabileceği işlerdir.
Bugün yapay zekanın gelişmişlik düzeyi, sınıflama problemleri ve kantifikasyon
problemleri gibi meseleleri çözmek için yeterlidir. İlaç keşfi, yapay zekanın
kullanılabileceği başka bir alandır. İnsan alet etkileşimleri, patolojide Yapay
Zeka, bize ihtimal dışı gibi görünen davranış bilimlerinde Yapay Zeka diğer
potansiyel kullanım alanlarıdır
Kendi alanınızda konuşmak gerekirse, radyolojik incelemelerde YZ ne gibi fırsatlar sunuyor?
Yapay Zeka radyolojinin her alanında kullanım
potansiyeline sahiptir. Çekim öncesi bilgi toplama ve planlamada, çekim
sırasında çekimi yönetme ve uygun şekilde yapılmasını sağlamada, çekim
sonrasında çekimi denetleme ve yorumlamada, radyolojik raporların
hazırlanmasında YZ’nın yardımı dokunabilir. Kemik yaşı tayini gibi
radyologların sevmediği alanlar vardır. Bunlar Yapay Zeka için görece kolay
kullanım alanlarıdır. Keza çok sayıda görüntüyü değerlendirme radyologlar için
problem oluşturmaktadır. Bu görüntüleri ön değerlendirmeden geçirme,
değerlendirme sırasında radyoloğa yardımcı olma, potansiyel kullanım
alanlarıdır.
YZ hasta hekim ilişkisini sizce nasıl etkiler? Özellikle muayenelerde yaşanılan süre sıkıntısına bir çözüm olabilecek midir?
En büyük örneğini İngiltere'de Babylon health
ile gördüğümüz Chatbotlar telefon ile
hasta iletişimi sağlayarak, sözlü yakınmalardan, akıllı sorulara ve olası
tanılara gidebilmektedir. Bu tarz yazılımlar, hastaların hastaneye gitmeden, ön
değerlendirmesi ve ön tanısını almasını sağlayabilir. Chatbotlar çözüm
üretemedikleri noktalarda, hastayı Çağrı Merkezinde çalışan gerçek bir doktora
bağlayarak, ambulans çağırarak görevi devredebilir. Cep telefonları ve mobil
uygulamalar sayesinde büyük veri toplayan Yapay Zeka uygulamaları, cilt
lezyonları, göz hastalıkları, işitme problemleri gibi cep telefonu sensörleri
ile tanımlanabilecek hastalıkların tanısına yardımcı olabilirler. Bunlar kırsal
kesimlerde veya uzman sıkıntısı yaşanan branşlarda, sağlığın
demokratikleşmesine ve ulaşılabilirliğine yardımcı olacaktır.
Yeni çıkan kitabınızı anlatabilir misiniz?
2019 yılının başında Sağlıkta İşbirliği
Platformunun bazı üyeleri olarak “Sağlıkta Yapay Zeka Topluluğu”nu oluşturduk.
Sağlıkta Yapay Zeka topluluğu yeni nesil örgütlenmenin bir örneğidir. Zaman
zaman yüz yüze, çoğunlukla internet yoluyla bir araya gelmiş, ortak ilgi
alanları olan insan topluluklarıdır. İşbirliği ile neler yapılabileceğini
gösteren oluşumlardır. Sağlıkta Yapay Zeka topluluğunun ilk işbirliği ürünü
Nisan 2019’da İstanbul Üniversitesi'nde düzenlediğimiz “Sağlıkta Yapay Zeka
Zirvesi” oldu. Bu etkinliğe 1000’in üzerinde katılım oldu. Bu çalışmalarımızda
Prof.Dr.Melih Bulut hocamız, bize hem önderlik, hem de mentörlük yapmaktadır
Sağlıkta Yapay Zeka Zirvesi nin görmüş olduğu yoğun ilgi, bizi bu konuda yazılı
bir eser üretmeye teşvik etti. İstanbul Üniversitesi Enformatik Bölümünde, ilki
zirve günü gerçekleşen, bir dizi toplantıda bir araya geldik. O toplantılarda
kimlerin editör olarak gönüllü olduğunu, kimlerin yazar olarak katkı
sağlayabileceğini konuştuk. Kitap yazarları, bilişimciler, sağlıkçılar ve
sağlık idarecileri, hukukçular, çevre bilimciler gibi farklı disiplinlerden
oluşuyor. Yazarların bir kısmı akademisyenlerden oluşurken, diğer bir kısmı
özel sektör deneyimi olanlardan oluşmaktadır. Davetimizi kabul eden yazarlar,
çok kısa bir sürede kendilerine ait olan bölümleri yazıp, bize teslim ettiler.
Bu kitabın, bilişimciler ile sağlıkçılar arasında bir iletişim köprüsü olmasını
arzu ettik. Yazar çeşitliliği sayesinde bu küçük kitapta, farklı disiplinler ve
pek çok farklı bakış açısı bir arada sunulmaktadır. Amacımız Türkiye'de çalışan
hekim ve bilişimcilerin, yetkili kurumların, yatırımcıların dikkatini “Sağlıkta
Yapay Zeka” konusuna çekmektir. Amacımıza kısmen ulaştığımızı söyleyebiliriz,
ancak bundan sonra yapılacakların listesi oldukça kabarık. Sağlıkta yapay zeka
çalışmaları, yatırımcı, bilişimci ve sağlıkçıların işbirliğini gerektiren
oldukça geniş kapsamlı bir alandır. Başarılı olabilmemiz için öncelikle bu
konuda güven ortamı oluşturup, diyaloğu başlatmalıyız.
Geliştirdiğiniz “Renkli MR” adıyla anılan projenizle geçen senelerde ödül almıştınız. Bu teknolojiyi ve geliştirme sürecini biraz anlatabilir misiniz?
Renkli MR, kalıpların dışında düşünme sonucu
geliştirdiğim ve paradigma değiştirici olabilecek bir radyoloji ürünüdür.
Renkli MR ile, 3 siyah-beyaz MR sekansından, tek ve renkli bir görüntü elde
edilmektedir. Bu görüntüde, hava, yağ, su, kas ve kan gibi maddelerin
karakteristik renkleri bulunmaktadır. İnsan gözünde, 3 farklı dalga boyuna
duyarlı, 3 farklı reseptör bulunmaktadır. William Conrad Röntgen'in X ışınının
keşfi ile başlayan ve günümüze dek devam eden radyolojik görüntülemenin ana
akımı, siyah-beyaz görüntüler üzerine kurulmuştur. Halbuki bizim gözümüz, siyah
beyazdan daha fazlasını algılayabilmektedir. Renkli MR ile bir seferde
algıladığımız veri miktarı, 3 kat artırılmaktadır. Daha fazlasını algılamak
için gözümüz ve beynimizin fizyolojik mekanizması yeterlidir. Detaylarını
“Sağlıkta Yeni Nesil Teknolojiler” kitabında ( Akademisyen Yayınları, 2019) ve
farklı mecralarda, sunumlarda anlattım. Renkli MR için geliştirdiğimiz yazılım,
Açık Kaynak kodlu ve ücretsizdir. Bu konuda
dileyenler ile proje çalışması yapmaya istekliyim.
Okuyucularımıza ve genç hekim adaylarına bir mesajınız var mı?
Mezun olduğum senelerde, hazırlandığım sınavlar için yanıtlamış olduğum bir soruyu sizinle paylaşmak istiyorum. Bu soruda, “iyi bir sağlık işletmesinin sırrı hangisidir?” diye soruluyordu. Şıklar arasında, kurumda iyi bir yönetici / iyi bir bina / iyi alet ve edevat / ve iyi yetişmiş sağlık personeli bulunmakta idi. Değerli okuyucular, doğru şık iyi yetişmiş insanlardır. Çünkü iyi yetişmiş insanlar, eninde, sonunda iyi bir binada daha iyi alet edevatı bir araya getirirler. Burada anahtar olan kavramlardan biri, başlarında onlara ket vuran kötü bir yönetici olmamasıdır. Bu bağlamda, atabileceğimiz ilk adım, kimseden bir şey beklemeden, kendimizi yetiştirmek için çaba göstermektir. Ancak kendisini yetiştiren birey, kendine, yakınlarına ve başkalarına yararlı olabilir. Sizin gelişmeniz için en uygun ortam neredeyse, oraya gidin. Geliştikten sonra eninde sonunda köklerinize yararlı olabileceksiniz.
Röportajı yapan: Mert Savcı
Yorumlar
pill viagra <a href="https:/…
pill viagra <a href="https://ethvigrix.com/ ">how much is viagra over the counter</a> sildenafil 50 mg online
sildenafil mexico cheapest …
sildenafil mexico cheapest <a href="https://ethvigrix.com/ ">viagra medication online</a> canadian viagra coupon
cheap canadian pharmacy…
cheap canadian pharmacy viagra <a href="https://ethvigrix.com/ ">sildenafil cheapest price</a> generic viagra 200mg
cheap canadian viagra online…
cheap canadian viagra online <a href="https://ethvigrix.com/ ">cost of viagra in india</a> how much is viagra in canada
best viagra online australia…
best viagra online australia <a href="https://ethvigrix.com/ ">real viagra online usa</a> cheap sildenafil online uk
best sildenafil brand…
best sildenafil brand generic <a href="https://ethvigrix.com/ ">can i purchase sildenafil over the counter</a> where to buy viagra in south africa
how to get viagra online in…
how to get viagra online in usa <a href="https://ethvigrix.com/ ">where to buy viagra usa</a> sildenafil medicine in india
generic viagra in the usa <a…
generic viagra in the usa <a href="https://ethvigrix.com/ ">generic viagra canada</a> sildenafil for sale australia
cheap telmisartan 20mg <a…
cheap telmisartan 20mg <a href="https://molnenil.shop/">order movfor generic</a> brand molnunat 200 mg
can i buy viagra in canada …
can i buy viagra in canada <a href="https://ethvigrix.com/ ">sildenafil price nz</a> female viagra india price
viagra prescription india <a…
viagra prescription india <a href="https://ethvigrix.com/ ">generic viagra soft pills</a> can i buy viagra in canada
100mg viagra cost <a href=…
100mg viagra cost <a href="https://ethvigrix.com/ ">viagra 150 mg price</a> viagra usa price
sildenafil gel 100 mg <a…
sildenafil gel 100 mg <a href="https://ethvigrix.com/ ">generic viagra soft tabs</a> viagra medication cost
canadian pharmacy generic…
canadian pharmacy generic sildenafil <a href="https://ethvigrix.com/ ">where can i buy cheap viagra</a> female viagra for sale
where can i buy viagra…
where can i buy viagra canada <a href="https://ethvigrix.com/ ">buy viagra india</a> viagra online no script
order viagra soft tabs <a…
order viagra soft tabs <a href="https://ethvigrix.com/ ">viagra professional cheap</a> how much is generic viagra in canada
buy viagra united kingdom <a…
buy viagra united kingdom <a href="https://ethvigrix.com/ ">real viagra pills online</a> price of viagra 100mg uk
tadalafil 10mg cost <a href=…
tadalafil 10mg cost <a href="https://getpedonline.shop/">sildenafil 50mg ca</a> order viagra 100mg sale
cheap viagra pills <a href=…
cheap viagra pills <a href="https://ethvigrix.com/ ">over the counter viagra where to buy</a> cheap viagra overnight
generic 100mg sildenafil <a…
generic 100mg sildenafil <a href="https://ethvigrix.com/ ">viagra canada</a> canadian discount pharmacy viagra
viagra pills online order <a…
viagra pills online order <a href="https://ethvigrix.com/ ">viagra cheapest price</a> viagra from mexico to us
cheap sildenafil 100mg <a…
cheap sildenafil 100mg <a href="https://ethvigrix.com/ ">buy viagra pills</a> viagra 100mg tablet buy online
200 mg viagra online <a href…
200 mg viagra online <a href="https://ethvigrix.com/ ">sildenafil 20 mg online india</a> viagra brand name
buy cheap viagra <a href=…
buy cheap viagra <a href="https://ethvigrix.com/ ">viagra for women 2013</a> online viagra safe
canada generic viagra <a…
canada generic viagra <a href="https://ethvigrix.com/ ">viagra 50 mg price in usa</a> order viagra cheap online
buy genuine viagra online <a…
buy genuine viagra online <a href="https://ethvigrix.com/ ">canadian online pharmacy viagra</a> sildenafil 1.5
where to buy generic viagra …
where to buy generic viagra <a href="https://ethvigrix.com/ ">where can i buy generic viagra online</a> canadian pharmacy viagra pills
viagra pills online…
viagra pills online australia <a href="https://ethvigrix.com/ ">2 sildenafil</a> viagra from mexico
buy viagra no prescription …
buy viagra no prescription <a href="https://ethvigrix.com/ ">sildenafil tablets 100 mg</a> where to order real viagra
viagra tablets from india <a…
viagra tablets from india <a href="https://ethvigrix.com/ ">viagra brand name online</a> viagra best brand
where can you buy viagra…
where can you buy viagra over the counter uk <a href="https://ethvigrix.com/ ">how to order viagra in india</a> 200 mg generic viagra
viagra brand coupon <a href=…
viagra brand coupon <a href="https://ethvigrix.com/ ">where to get female viagra nz</a> best rx prices for sildenafil
viagra tablet price in india…
viagra tablet price in india <a href="https://ethvigrix.com/ ">buy viagra cheap</a> buy sildenafil online cheap
female viagra nz <a href=…
female viagra nz <a href="https://ethvigrix.com/ ">viagra online sales</a> best female viagra over the counter
viagra uk <a href="https:/…
viagra uk <a href="https://ethvigrix.com/ ">generic viagra in usa</a> order viagra soft
female viagra for sale in uk…
female viagra for sale in uk <a href="https://ethvigrix.com/ ">cost of viagra in us</a> i need viagra
300 mg viagra <a href="https…
300 mg viagra <a href="https://ethvigrix.com/ ">lowest price viagra 100mg</a> genuine viagra online usa
sildenafil 1000 mg <a href=…
sildenafil 1000 mg <a href="https://ethvigrix.com/ ">can i buy viagra over the counter nz</a> generic viagra canadian pharmacy
uk viagra prices <a href=…
uk viagra prices <a href="https://ethvigrix.com/ ">viagra from mexico to usa</a> viagra for female online india
cheap viagra online india <a…
cheap viagra online india <a href="https://ethvigrix.com/ ">viagra usa price</a> best prices sildenafil
80 mg viagra <a href="https:…
80 mg viagra <a href="https://ethvigrix.com/ ">where can i buy real viagra online</a> where can i get viagra tablets
viagra non prescription <a…
viagra non prescription <a href="https://ethvigrix.com/ ">best female viagra brand</a> price of real viagra
canada rx viagra <a href=…
canada rx viagra <a href="https://ethvigrix.com/ ">viagra generic canada discount</a> order viagra us
purchase viagra pills <a…
purchase viagra pills <a href="https://ethvigrix.com/ ">viagra soft tabs 100mg 50mg</a> where can i buy viagra with paypal
viagra from canada prices <a…
viagra from canada prices <a href="https://ethvigrix.com/ ">generic viagra online united states</a> compare generic viagra prices
viagra online sale in india …
viagra online sale in india <a href="https://ethvigrix.com/ ">sildenafil medication cost</a> order viagra online us
viagra tablets for men <a…
viagra tablets for men <a href="https://ethvigrix.com/ ">viagra pills over the counter</a> how to get viagra tablets in india
cheap viagra canada <a href=…
cheap viagra canada <a href="https://ethvigrix.com/ ">cheap viagra prescription online</a> best viagra online australia
female viagra no…
female viagra no prescription <a href="https://ethvigrix.com/ ">sildenafil over the counter united states</a> viagra canada order
oral cenforce 50mg <a href=…
oral cenforce 50mg <a href="https://enapocen.shop/">purchase naprosyn pills</a> chloroquine 250mg price
Yeni yorum ekle