Yapay Zeka olgusunun sağlık alanı ve tıp eğitiminde kendini hissettirmeye başladığı bir dönemde,bu teknolojik olgunun sağlık çalışanları tarafından daha iyi anlaşılması için röportaj dizimize Radyoloji uzmanı Dr.Nevit Dilmen ile devam ediyoruz. Yeni çıkan "Sağlık Bilimlerinde Yapay Zeka" kitabının yazarlarından olan Dilmen, medikritik.com mikrofonlarına anlattı...
Merhaba Nevit bey, bize biraz kendinizden bahseder misiniz?
Merhaba, Tıp Doktoru ve radyoloji uzmanıyım.
Tıp Eğitimi ve radyoloji ihtisasımı, İstanbul Tıp Fakültesinde tamamladım.
Farklı alan ve disiplinler ile ilgili bilgi edinmeyi, deneyimlemeyi seviyorum.
Ortaokuldan başlayan bir dönemde fotoğraf ile ilgilendim. 5 arkadaşım ile
birlikte fotografım.com adlı siteyi kurduk, aynı arkadaşlar ile 2004’te
“fotografim.com fotoğraflar yorumlar” adlı bir kitabı çıkardım. 1984’de Çapada
Prof.Dr.Hilmi Sabuncu hocamızdan kodlama dersi aldım. Ekşi sözlüğe bakarsak ben
bir grafikerim. MR Pipo adlı bir grafik kitabım var. Kafiye sözlüğü adlı başka
bir e-kitabım mevcut. Bir dönem elektronik devre projeleri yaptım. İlgi alanımda zaman ile değişmeler oluyor.
2015’de medikal üç boyutlu baskılar ile ilgilendim. 2018 yılında renkli MR
projesi ile yılın inovatif dahili bilimler doktoru seçildim. 2019’da Sağlıkta İşbirliği Platformundan
hocalarımız ve arkadaşlarımız ile kurduğumuz “Sağlıkta Yapay Zeka Topluluğu”
üyesiyim. Sağlık bilimlerinde Yapay Zeka Kitabının 5 editöründen biri ve Radyoloji
bölümü yazarıyım. “Sağlıkta Yeni Nesil Teknolojiler” kitabında Renkli MR
bölümünü yazdım.
Yapay zeka(YZ) olgusuna dair kafalarda bir çok soru var. Tam olarak ne olduğu toplumda yaygın bilinmiyor. YZ’nın ne olduğunu bir de sizden dinleyebilir miyiz?
Yapay zekayı tanımlamadan önce, zekayı
tanımlamakta yarar vardır. Turing, yapay zekayı insan zekası ile kıyaslayarak
tanımlamaktadır. Peki zeka nedir? Alex
Wissner-Gross TED konuşmasında, zekayı gelecekteki hareket özgürlüğünü
azami yapan güç olarak tanımlamaktadır.
Psikolojik
zeka testlerinde, yanıtı belirlenmiş sözel, sayısal ve
görsel problemleri, ilintileri en hızlı ve yaratıcı şekilde çözen kişiler,
yüksek zekalı olarak addedilmektedir. Topluluk ortalaması 100 olacak şekilde IQ
adlı bir skor ile belirtilmektedir.
Bugün yapay zekadan bahsedildiğinde,
çoğunlukla makine öğrenmesi, derin öğrenme gibi yöntemler ile problem çözme
yetisi kastedilmektedir. Bu yöntemler, yapay sinir ağları adı verilen bir
mimari ile, gösterilen örneklerden, kendi kendine öğrenen ve daha sonra
öğrendiklerini uygulayan algoritmalardır.
YZ’nın tıpta kullanım alanları gelecekte neler olacaktır?
Önce şu soru ile başlayalım; biz yapay
zekadan ne bekliyoruz? Belki de çok şey
bekliyoruz! Bugün gelmiş olduğumuz noktada, pek çok meslekte, eğitilmiş insan
kaynağı darboğazı yaşamaktayız. Öte yandan, yaşlanan nüfus ile nüfus piramidi
öncelikle silindir daha sonra ters piramit şeklini alacaktır. Yani artan yaşam
süreleri ile yaşlı nüfus artacak, genç nüfus azalacaktır. Bilindiği gibi, yaşlı
nüfusun sağlık problemleri gençlerden daha fazladır. Kısa süre sonra,
yaşlanmış, çok sayıda problemi olan bir popülasyon ile baş edecek bir sağlık
ordusuna ihtiyaç duyacağız. Radyolojide artan görüntü sayısı, değişen ve yeni
modaliteler karşımıza artan iş yükü olarak çıkmaktadır. Yapay zekadan aşağıdaki
yardımları bekliyoruz:
- Hız Artışı
- Daha Yüksek Başarı
- Daha Düşük Maliyet
- Ulaşılabilirlik
- Tanıya Destek
- İşlerde Kolaylık sağlama /
Yardımcı olma - Öngörüsel (prediktif)
değerlendirmeler - İşlerde Optimizasyon
- Kalite kontrolu
Henüz emekleme döneminde olan yapay zekadan
çok şey beklemeyeceğiz. Basit işlerde yardımcı olması yeterli olacaktır.
Örneğin, dikte edilen bir radyoloji raporunun yazılması, hastaya randevu
verilmesi, sesli komutların tanınması bugünkü yapay zekanın kolayca
yapabileceği işlerdir. Bir sonraki aşamada chatbotlar aracılığı ile hastanın
problemine ilk yaklaşımın belirlenmesi, hastayı doğru uzman ile buluşturmak,
radyolojik tetkik değerlendirilmesinde basit işlerin yapılması, cilt
lezyonlarında ve göz lezyonlarında tanıya yardımcı olması, elektrokardiyografi
gibi görsel modalitelerin yorumlanması, yapay zekanın yapabileceği işlerdir.
Bugün yapay zekanın gelişmişlik düzeyi, sınıflama problemleri ve kantifikasyon
problemleri gibi meseleleri çözmek için yeterlidir. İlaç keşfi, yapay zekanın
kullanılabileceği başka bir alandır. İnsan alet etkileşimleri, patolojide Yapay
Zeka, bize ihtimal dışı gibi görünen davranış bilimlerinde Yapay Zeka diğer
potansiyel kullanım alanlarıdır
Kendi alanınızda konuşmak gerekirse, radyolojik incelemelerde YZ ne gibi fırsatlar sunuyor?
Yapay Zeka radyolojinin her alanında kullanım
potansiyeline sahiptir. Çekim öncesi bilgi toplama ve planlamada, çekim
sırasında çekimi yönetme ve uygun şekilde yapılmasını sağlamada, çekim
sonrasında çekimi denetleme ve yorumlamada, radyolojik raporların
hazırlanmasında YZ’nın yardımı dokunabilir. Kemik yaşı tayini gibi
radyologların sevmediği alanlar vardır. Bunlar Yapay Zeka için görece kolay
kullanım alanlarıdır. Keza çok sayıda görüntüyü değerlendirme radyologlar için
problem oluşturmaktadır. Bu görüntüleri ön değerlendirmeden geçirme,
değerlendirme sırasında radyoloğa yardımcı olma, potansiyel kullanım
alanlarıdır.
YZ hasta hekim ilişkisini sizce nasıl etkiler? Özellikle muayenelerde yaşanılan süre sıkıntısına bir çözüm olabilecek midir?
En büyük örneğini İngiltere'de Babylon health
ile gördüğümüz Chatbotlar telefon ile
hasta iletişimi sağlayarak, sözlü yakınmalardan, akıllı sorulara ve olası
tanılara gidebilmektedir. Bu tarz yazılımlar, hastaların hastaneye gitmeden, ön
değerlendirmesi ve ön tanısını almasını sağlayabilir. Chatbotlar çözüm
üretemedikleri noktalarda, hastayı Çağrı Merkezinde çalışan gerçek bir doktora
bağlayarak, ambulans çağırarak görevi devredebilir. Cep telefonları ve mobil
uygulamalar sayesinde büyük veri toplayan Yapay Zeka uygulamaları, cilt
lezyonları, göz hastalıkları, işitme problemleri gibi cep telefonu sensörleri
ile tanımlanabilecek hastalıkların tanısına yardımcı olabilirler. Bunlar kırsal
kesimlerde veya uzman sıkıntısı yaşanan branşlarda, sağlığın
demokratikleşmesine ve ulaşılabilirliğine yardımcı olacaktır.
Yeni çıkan kitabınızı anlatabilir misiniz?
2019 yılının başında Sağlıkta İşbirliği
Platformunun bazı üyeleri olarak “Sağlıkta Yapay Zeka Topluluğu”nu oluşturduk.
Sağlıkta Yapay Zeka topluluğu yeni nesil örgütlenmenin bir örneğidir. Zaman
zaman yüz yüze, çoğunlukla internet yoluyla bir araya gelmiş, ortak ilgi
alanları olan insan topluluklarıdır. İşbirliği ile neler yapılabileceğini
gösteren oluşumlardır. Sağlıkta Yapay Zeka topluluğunun ilk işbirliği ürünü
Nisan 2019’da İstanbul Üniversitesi'nde düzenlediğimiz “Sağlıkta Yapay Zeka
Zirvesi” oldu. Bu etkinliğe 1000’in üzerinde katılım oldu. Bu çalışmalarımızda
Prof.Dr.Melih Bulut hocamız, bize hem önderlik, hem de mentörlük yapmaktadır
Sağlıkta Yapay Zeka Zirvesi nin görmüş olduğu yoğun ilgi, bizi bu konuda yazılı
bir eser üretmeye teşvik etti. İstanbul Üniversitesi Enformatik Bölümünde, ilki
zirve günü gerçekleşen, bir dizi toplantıda bir araya geldik. O toplantılarda
kimlerin editör olarak gönüllü olduğunu, kimlerin yazar olarak katkı
sağlayabileceğini konuştuk. Kitap yazarları, bilişimciler, sağlıkçılar ve
sağlık idarecileri, hukukçular, çevre bilimciler gibi farklı disiplinlerden
oluşuyor. Yazarların bir kısmı akademisyenlerden oluşurken, diğer bir kısmı
özel sektör deneyimi olanlardan oluşmaktadır. Davetimizi kabul eden yazarlar,
çok kısa bir sürede kendilerine ait olan bölümleri yazıp, bize teslim ettiler.
Bu kitabın, bilişimciler ile sağlıkçılar arasında bir iletişim köprüsü olmasını
arzu ettik. Yazar çeşitliliği sayesinde bu küçük kitapta, farklı disiplinler ve
pek çok farklı bakış açısı bir arada sunulmaktadır. Amacımız Türkiye'de çalışan
hekim ve bilişimcilerin, yetkili kurumların, yatırımcıların dikkatini “Sağlıkta
Yapay Zeka” konusuna çekmektir. Amacımıza kısmen ulaştığımızı söyleyebiliriz,
ancak bundan sonra yapılacakların listesi oldukça kabarık. Sağlıkta yapay zeka
çalışmaları, yatırımcı, bilişimci ve sağlıkçıların işbirliğini gerektiren
oldukça geniş kapsamlı bir alandır. Başarılı olabilmemiz için öncelikle bu
konuda güven ortamı oluşturup, diyaloğu başlatmalıyız.
Geliştirdiğiniz “Renkli MR” adıyla anılan projenizle geçen senelerde ödül almıştınız. Bu teknolojiyi ve geliştirme sürecini biraz anlatabilir misiniz?
Renkli MR, kalıpların dışında düşünme sonucu
geliştirdiğim ve paradigma değiştirici olabilecek bir radyoloji ürünüdür.
Renkli MR ile, 3 siyah-beyaz MR sekansından, tek ve renkli bir görüntü elde
edilmektedir. Bu görüntüde, hava, yağ, su, kas ve kan gibi maddelerin
karakteristik renkleri bulunmaktadır. İnsan gözünde, 3 farklı dalga boyuna
duyarlı, 3 farklı reseptör bulunmaktadır. William Conrad Röntgen'in X ışınının
keşfi ile başlayan ve günümüze dek devam eden radyolojik görüntülemenin ana
akımı, siyah-beyaz görüntüler üzerine kurulmuştur. Halbuki bizim gözümüz, siyah
beyazdan daha fazlasını algılayabilmektedir. Renkli MR ile bir seferde
algıladığımız veri miktarı, 3 kat artırılmaktadır. Daha fazlasını algılamak
için gözümüz ve beynimizin fizyolojik mekanizması yeterlidir. Detaylarını
“Sağlıkta Yeni Nesil Teknolojiler” kitabında ( Akademisyen Yayınları, 2019) ve
farklı mecralarda, sunumlarda anlattım. Renkli MR için geliştirdiğimiz yazılım,
Açık Kaynak kodlu ve ücretsizdir. Bu konuda
dileyenler ile proje çalışması yapmaya istekliyim.
Okuyucularımıza ve genç hekim adaylarına bir mesajınız var mı?
Mezun olduğum senelerde, hazırlandığım sınavlar için yanıtlamış olduğum bir soruyu sizinle paylaşmak istiyorum. Bu soruda, “iyi bir sağlık işletmesinin sırrı hangisidir?” diye soruluyordu. Şıklar arasında, kurumda iyi bir yönetici / iyi bir bina / iyi alet ve edevat / ve iyi yetişmiş sağlık personeli bulunmakta idi. Değerli okuyucular, doğru şık iyi yetişmiş insanlardır. Çünkü iyi yetişmiş insanlar, eninde, sonunda iyi bir binada daha iyi alet edevatı bir araya getirirler. Burada anahtar olan kavramlardan biri, başlarında onlara ket vuran kötü bir yönetici olmamasıdır. Bu bağlamda, atabileceğimiz ilk adım, kimseden bir şey beklemeden, kendimizi yetiştirmek için çaba göstermektir. Ancak kendisini yetiştiren birey, kendine, yakınlarına ve başkalarına yararlı olabilir. Sizin gelişmeniz için en uygun ortam neredeyse, oraya gidin. Geliştikten sonra eninde sonunda köklerinize yararlı olabileceksiniz.
Röportajı yapan: Mert Savcı
Yorumlar
buy tamoxifen 10mg without…
buy tamoxifen 10mg without prescription <a href="https://gprhirt.com/">buy budesonide for sale</a> ceftin pills
indomethacin 75mg cost <a…
indomethacin 75mg cost <a href="https://getindopn.com/">order indomethacin 75mg pills</a> where to buy suprax without a prescription
amoxicillin for sale online …
amoxicillin for sale online <a href="https://aclaritop.com/">clarithromycin canada</a> buy biaxin online cheap
buy bimatoprost without…
buy bimatoprost without prescription <a href="https://prorobat.com/">methocarbamol without prescription</a> buy trazodone 50mg sale
catapres 0.1mg canada <a…
catapres 0.1mg canada <a href="https://clonidtop.com/">oral clonidine 0.1 mg</a> buy tiotropium bromide 9mcg online
suhagra sale <a href="https:…
suhagra sale <a href="https://gxaura.com/">sildenafil oral</a> purchase sildalis online cheap
minocycline 100mg over the…
minocycline 100mg over the counter <a href="https://buyactxpro.com/">oral pioglitazone 30mg</a> buy pioglitazone 30mg for sale
order arava 20mg for sale <a…
order arava 20mg for sale <a href="https://ordersldpl.com/">viagra australia</a> generic azulfidine
isotretinoin online <a href=…
isotretinoin online <a href="https://onlinellin.com/">amoxil 250mg over the counter</a> zithromax 250mg for sale
order cialis 5mg for sale <a…
order cialis 5mg for sale <a href="https://onlinetdfpl.com/">buy generic tadalafil 10mg</a> tadalafil 10mg us
stromectol liquid <a href=…
stromectol liquid <a href="https://strolonline.com/">buy stromectol online cheap</a> order generic deltasone 10mg
lasix 100mg oral <a href=…
lasix 100mg oral <a href="https://onlinedoxne.com/">order vibra-tabs online</a> purchase ventolin inhalator generic
order vardenafil 20mg…
order vardenafil 20mg generic <a href="https://planixbuy.com/">plaquenil 200mg oral</a> plaquenil 200mg tablet
altace 5mg us <a href="https…
altace 5mg us <a href="https://glimep.ink/">buy glimepiride 4mg for sale</a> arcoxia cost
buy generic vardenafil <a…
buy generic vardenafil <a href="https://buytiznepro.com/">buy generic zanaflex</a> plaquenil uk
buy mesalamine 400mg pills …
buy mesalamine 400mg pills <a href="https://mesala.cfd/">mesalamine 400mg brand</a> buy avapro online cheap
where can i buy olmesartan …
where can i buy olmesartan <a href="https://buyxdival.shop/">depakote 250mg canada</a> divalproex medication
order clobetasol without…
order clobetasol without prescription <a href="https://buspir.today/">buspirone drug</a> buy cordarone generic
acetazolamide 250mg price <a…
acetazolamide 250mg price <a href="https://acetamox.store/">diamox 250mg pills</a> azathioprine 50mg without prescription
buy lanoxin <a href="https:/…
buy lanoxin <a href="https://molnuir.best/">molnunat 200mg brand</a> molnunat over the counter
purchase carvedilol pills <a…
purchase carvedilol pills <a href="https://carvedl.store/">brand coreg 25mg</a> chloroquine 250mg cheap
order proventil 100mcg pill …
order proventil 100mcg pill <a href="https://pantople.life/">protonix 20mg uk</a> cheap phenazopyridine 200 mg
order olumiant without…
order olumiant without prescription <a href="https://baricipn.com/">purchase olumiant without prescription</a> atorvastatin 40mg price
buy generic montelukast…
buy generic montelukast online <a href="https://amantine.life/">buy symmetrel 100mg generic</a> avlosulfon 100mg sale
buy generic nifedipine…
buy generic nifedipine online <a href="https://nifedne.top/">nifedipine 30mg cost</a> allegra price
oral amlodipine 10mg <a href…
oral amlodipine 10mg <a href="https://alispril.com/">order zestril 5mg</a> prilosec 20mg for sale
dapoxetine 90mg without…
dapoxetine 90mg without prescription <a href="https://cytitin.com/">cytotec online</a> oral xenical 120mg
pill to stop heart attack <a…
pill to stop heart attack <a href="https://atenolxl.com/">buy atenolol 50mg generic</a> methylprednisolone 4 mg without prescription
diltiazem price <a href=…
diltiazem price <a href="https://gxacyvir.com/">buy generic zovirax 400mg</a> buy allopurinol cheap
triamcinolone 10mg usa <a…
triamcinolone 10mg usa <a href="https://xdeslornex.com/">desloratadine 5mg oral</a> buy cheap generic claritin
order generic rosuvastatin…
order generic rosuvastatin 20mg <a href="https://crestatin.com/">buy crestor 20mg sale</a> domperidone order online
buy generic ampicillin for…
buy generic ampicillin for sale <a href="https://acixacin.com/">ciprofloxacin oral</a> metronidazole online buy
tetracycline 250mg generic …
tetracycline 250mg generic <a href="https://flexcyclorine.com/">how to get flexeril without a prescription</a> buy baclofen 25mg
buy bactrim tablets <a href=…
buy bactrim tablets <a href="https://baxcrim.com/">sulfamethoxazole pill</a> cleocin 150mg pill
buy ketorolac pill <a href=…
buy ketorolac pill <a href="https://glopchicin.com/">gloperba pill</a> brand inderal
oral erythromycin 250mg <a…
oral erythromycin 250mg <a href="https://axfildena.com/">over the counter ed pills</a> nolvadex 10mg price
buy clopidogrel 150mg…
buy clopidogrel 150mg generic <a href="https://warfamadin.com/">buy coumadin 5mg pills</a> buy coumadin 2mg online
purchase budesonide without…
purchase budesonide without prescription <a href="https://abimatoprost.com/">cheap careprost</a> bimatoprost order
order metoclopramide 10mg…
order metoclopramide 10mg sale <a href="https://aesomzole.com/">purchase nexium</a> buy nexium 40mg without prescription
buy topiramate 100mg without…
buy topiramate 100mg without prescription <a href="https://alevoxacin.com/">levofloxacin 500mg cost</a> order levaquin
order robaxin without…
order robaxin without prescription <a href="https://suhalgra.com/">sildenafil 100mg price</a> buy sildenafil 50mg for sale
dutasteride uk <a href=…
dutasteride uk <a href="https://adutodart.com/">avodart 0.5mg generic</a> mobic over the counter
buy generic aurogra 50mg <a…
buy generic aurogra 50mg <a href="https://silxdalis.com/">sildalis over the counter</a> purchase estrace without prescription
where to buy celebrex…
where to buy celebrex without a prescription <a href="https://aondanran.com/">purchase zofran sale</a> zofran 4mg us
lamotrigine 50mg cost <a…
lamotrigine 50mg cost <a href="https://minprazos.com/">oral prazosin</a> purchase prazosin online cheap
buy spironolactone 25mg sale…
buy spironolactone 25mg sale <a href="https://spiroaldact.com/">aldactone buy online</a> valtrex 500mg pill
retin gel usa <a href="https…
retin gel usa <a href="https://atretil.com/">cheap tretinoin</a> avana over the counter
buy propecia no prescription…
buy propecia no prescription <a href="https://sldgenusa.com/">sildenafil tablet</a> purchase viagra pill
cialis 40mg price <a href=…
cialis 40mg price <a href="https://tdflgnusa.com/">tadalafil oral</a> cost viagra
tadacip 10mg price <a href=…
tadacip 10mg price <a href="https://indomecinx.com/">indomethacin uk</a> indomethacin 75mg usa
Yeni yorum ekle