Yapay Zeka olgusunun sağlık alanı ve tıp eğitiminde kendini hissettirmeye başladığı bir dönemde,bu teknolojik olgunun sağlık çalışanları tarafından daha iyi anlaşılması için röportaj dizimize Radyoloji uzmanı Dr.Nevit Dilmen ile devam ediyoruz. Yeni çıkan "Sağlık Bilimlerinde Yapay Zeka" kitabının yazarlarından olan Dilmen, medikritik.com mikrofonlarına anlattı...
Merhaba Nevit bey, bize biraz kendinizden bahseder misiniz?
Merhaba, Tıp Doktoru ve radyoloji uzmanıyım.
Tıp Eğitimi ve radyoloji ihtisasımı, İstanbul Tıp Fakültesinde tamamladım.
Farklı alan ve disiplinler ile ilgili bilgi edinmeyi, deneyimlemeyi seviyorum.
Ortaokuldan başlayan bir dönemde fotoğraf ile ilgilendim. 5 arkadaşım ile
birlikte fotografım.com adlı siteyi kurduk, aynı arkadaşlar ile 2004’te
“fotografim.com fotoğraflar yorumlar” adlı bir kitabı çıkardım. 1984’de Çapada
Prof.Dr.Hilmi Sabuncu hocamızdan kodlama dersi aldım. Ekşi sözlüğe bakarsak ben
bir grafikerim. MR Pipo adlı bir grafik kitabım var. Kafiye sözlüğü adlı başka
bir e-kitabım mevcut. Bir dönem elektronik devre projeleri yaptım. İlgi alanımda zaman ile değişmeler oluyor.
2015’de medikal üç boyutlu baskılar ile ilgilendim. 2018 yılında renkli MR
projesi ile yılın inovatif dahili bilimler doktoru seçildim. 2019’da Sağlıkta İşbirliği Platformundan
hocalarımız ve arkadaşlarımız ile kurduğumuz “Sağlıkta Yapay Zeka Topluluğu”
üyesiyim. Sağlık bilimlerinde Yapay Zeka Kitabının 5 editöründen biri ve Radyoloji
bölümü yazarıyım. “Sağlıkta Yeni Nesil Teknolojiler” kitabında Renkli MR
bölümünü yazdım.
Yapay zeka(YZ) olgusuna dair kafalarda bir çok soru var. Tam olarak ne olduğu toplumda yaygın bilinmiyor. YZ’nın ne olduğunu bir de sizden dinleyebilir miyiz?
Yapay zekayı tanımlamadan önce, zekayı
tanımlamakta yarar vardır. Turing, yapay zekayı insan zekası ile kıyaslayarak
tanımlamaktadır. Peki zeka nedir? Alex
Wissner-Gross TED konuşmasında, zekayı gelecekteki hareket özgürlüğünü
azami yapan güç olarak tanımlamaktadır.
Psikolojik
zeka testlerinde, yanıtı belirlenmiş sözel, sayısal ve
görsel problemleri, ilintileri en hızlı ve yaratıcı şekilde çözen kişiler,
yüksek zekalı olarak addedilmektedir. Topluluk ortalaması 100 olacak şekilde IQ
adlı bir skor ile belirtilmektedir.
Bugün yapay zekadan bahsedildiğinde,
çoğunlukla makine öğrenmesi, derin öğrenme gibi yöntemler ile problem çözme
yetisi kastedilmektedir. Bu yöntemler, yapay sinir ağları adı verilen bir
mimari ile, gösterilen örneklerden, kendi kendine öğrenen ve daha sonra
öğrendiklerini uygulayan algoritmalardır.
YZ’nın tıpta kullanım alanları gelecekte neler olacaktır?
Önce şu soru ile başlayalım; biz yapay
zekadan ne bekliyoruz? Belki de çok şey
bekliyoruz! Bugün gelmiş olduğumuz noktada, pek çok meslekte, eğitilmiş insan
kaynağı darboğazı yaşamaktayız. Öte yandan, yaşlanan nüfus ile nüfus piramidi
öncelikle silindir daha sonra ters piramit şeklini alacaktır. Yani artan yaşam
süreleri ile yaşlı nüfus artacak, genç nüfus azalacaktır. Bilindiği gibi, yaşlı
nüfusun sağlık problemleri gençlerden daha fazladır. Kısa süre sonra,
yaşlanmış, çok sayıda problemi olan bir popülasyon ile baş edecek bir sağlık
ordusuna ihtiyaç duyacağız. Radyolojide artan görüntü sayısı, değişen ve yeni
modaliteler karşımıza artan iş yükü olarak çıkmaktadır. Yapay zekadan aşağıdaki
yardımları bekliyoruz:
- Hız Artışı
- Daha Yüksek Başarı
- Daha Düşük Maliyet
- Ulaşılabilirlik
- Tanıya Destek
- İşlerde Kolaylık sağlama /
Yardımcı olma - Öngörüsel (prediktif)
değerlendirmeler - İşlerde Optimizasyon
- Kalite kontrolu
Henüz emekleme döneminde olan yapay zekadan
çok şey beklemeyeceğiz. Basit işlerde yardımcı olması yeterli olacaktır.
Örneğin, dikte edilen bir radyoloji raporunun yazılması, hastaya randevu
verilmesi, sesli komutların tanınması bugünkü yapay zekanın kolayca
yapabileceği işlerdir. Bir sonraki aşamada chatbotlar aracılığı ile hastanın
problemine ilk yaklaşımın belirlenmesi, hastayı doğru uzman ile buluşturmak,
radyolojik tetkik değerlendirilmesinde basit işlerin yapılması, cilt
lezyonlarında ve göz lezyonlarında tanıya yardımcı olması, elektrokardiyografi
gibi görsel modalitelerin yorumlanması, yapay zekanın yapabileceği işlerdir.
Bugün yapay zekanın gelişmişlik düzeyi, sınıflama problemleri ve kantifikasyon
problemleri gibi meseleleri çözmek için yeterlidir. İlaç keşfi, yapay zekanın
kullanılabileceği başka bir alandır. İnsan alet etkileşimleri, patolojide Yapay
Zeka, bize ihtimal dışı gibi görünen davranış bilimlerinde Yapay Zeka diğer
potansiyel kullanım alanlarıdır
Kendi alanınızda konuşmak gerekirse, radyolojik incelemelerde YZ ne gibi fırsatlar sunuyor?
Yapay Zeka radyolojinin her alanında kullanım
potansiyeline sahiptir. Çekim öncesi bilgi toplama ve planlamada, çekim
sırasında çekimi yönetme ve uygun şekilde yapılmasını sağlamada, çekim
sonrasında çekimi denetleme ve yorumlamada, radyolojik raporların
hazırlanmasında YZ’nın yardımı dokunabilir. Kemik yaşı tayini gibi
radyologların sevmediği alanlar vardır. Bunlar Yapay Zeka için görece kolay
kullanım alanlarıdır. Keza çok sayıda görüntüyü değerlendirme radyologlar için
problem oluşturmaktadır. Bu görüntüleri ön değerlendirmeden geçirme,
değerlendirme sırasında radyoloğa yardımcı olma, potansiyel kullanım
alanlarıdır.
YZ hasta hekim ilişkisini sizce nasıl etkiler? Özellikle muayenelerde yaşanılan süre sıkıntısına bir çözüm olabilecek midir?
En büyük örneğini İngiltere'de Babylon health
ile gördüğümüz Chatbotlar telefon ile
hasta iletişimi sağlayarak, sözlü yakınmalardan, akıllı sorulara ve olası
tanılara gidebilmektedir. Bu tarz yazılımlar, hastaların hastaneye gitmeden, ön
değerlendirmesi ve ön tanısını almasını sağlayabilir. Chatbotlar çözüm
üretemedikleri noktalarda, hastayı Çağrı Merkezinde çalışan gerçek bir doktora
bağlayarak, ambulans çağırarak görevi devredebilir. Cep telefonları ve mobil
uygulamalar sayesinde büyük veri toplayan Yapay Zeka uygulamaları, cilt
lezyonları, göz hastalıkları, işitme problemleri gibi cep telefonu sensörleri
ile tanımlanabilecek hastalıkların tanısına yardımcı olabilirler. Bunlar kırsal
kesimlerde veya uzman sıkıntısı yaşanan branşlarda, sağlığın
demokratikleşmesine ve ulaşılabilirliğine yardımcı olacaktır.
Yeni çıkan kitabınızı anlatabilir misiniz?
2019 yılının başında Sağlıkta İşbirliği
Platformunun bazı üyeleri olarak “Sağlıkta Yapay Zeka Topluluğu”nu oluşturduk.
Sağlıkta Yapay Zeka topluluğu yeni nesil örgütlenmenin bir örneğidir. Zaman
zaman yüz yüze, çoğunlukla internet yoluyla bir araya gelmiş, ortak ilgi
alanları olan insan topluluklarıdır. İşbirliği ile neler yapılabileceğini
gösteren oluşumlardır. Sağlıkta Yapay Zeka topluluğunun ilk işbirliği ürünü
Nisan 2019’da İstanbul Üniversitesi'nde düzenlediğimiz “Sağlıkta Yapay Zeka
Zirvesi” oldu. Bu etkinliğe 1000’in üzerinde katılım oldu. Bu çalışmalarımızda
Prof.Dr.Melih Bulut hocamız, bize hem önderlik, hem de mentörlük yapmaktadır
Sağlıkta Yapay Zeka Zirvesi nin görmüş olduğu yoğun ilgi, bizi bu konuda yazılı
bir eser üretmeye teşvik etti. İstanbul Üniversitesi Enformatik Bölümünde, ilki
zirve günü gerçekleşen, bir dizi toplantıda bir araya geldik. O toplantılarda
kimlerin editör olarak gönüllü olduğunu, kimlerin yazar olarak katkı
sağlayabileceğini konuştuk. Kitap yazarları, bilişimciler, sağlıkçılar ve
sağlık idarecileri, hukukçular, çevre bilimciler gibi farklı disiplinlerden
oluşuyor. Yazarların bir kısmı akademisyenlerden oluşurken, diğer bir kısmı
özel sektör deneyimi olanlardan oluşmaktadır. Davetimizi kabul eden yazarlar,
çok kısa bir sürede kendilerine ait olan bölümleri yazıp, bize teslim ettiler.
Bu kitabın, bilişimciler ile sağlıkçılar arasında bir iletişim köprüsü olmasını
arzu ettik. Yazar çeşitliliği sayesinde bu küçük kitapta, farklı disiplinler ve
pek çok farklı bakış açısı bir arada sunulmaktadır. Amacımız Türkiye'de çalışan
hekim ve bilişimcilerin, yetkili kurumların, yatırımcıların dikkatini “Sağlıkta
Yapay Zeka” konusuna çekmektir. Amacımıza kısmen ulaştığımızı söyleyebiliriz,
ancak bundan sonra yapılacakların listesi oldukça kabarık. Sağlıkta yapay zeka
çalışmaları, yatırımcı, bilişimci ve sağlıkçıların işbirliğini gerektiren
oldukça geniş kapsamlı bir alandır. Başarılı olabilmemiz için öncelikle bu
konuda güven ortamı oluşturup, diyaloğu başlatmalıyız.
Geliştirdiğiniz “Renkli MR” adıyla anılan projenizle geçen senelerde ödül almıştınız. Bu teknolojiyi ve geliştirme sürecini biraz anlatabilir misiniz?
Renkli MR, kalıpların dışında düşünme sonucu
geliştirdiğim ve paradigma değiştirici olabilecek bir radyoloji ürünüdür.
Renkli MR ile, 3 siyah-beyaz MR sekansından, tek ve renkli bir görüntü elde
edilmektedir. Bu görüntüde, hava, yağ, su, kas ve kan gibi maddelerin
karakteristik renkleri bulunmaktadır. İnsan gözünde, 3 farklı dalga boyuna
duyarlı, 3 farklı reseptör bulunmaktadır. William Conrad Röntgen'in X ışınının
keşfi ile başlayan ve günümüze dek devam eden radyolojik görüntülemenin ana
akımı, siyah-beyaz görüntüler üzerine kurulmuştur. Halbuki bizim gözümüz, siyah
beyazdan daha fazlasını algılayabilmektedir. Renkli MR ile bir seferde
algıladığımız veri miktarı, 3 kat artırılmaktadır. Daha fazlasını algılamak
için gözümüz ve beynimizin fizyolojik mekanizması yeterlidir. Detaylarını
“Sağlıkta Yeni Nesil Teknolojiler” kitabında ( Akademisyen Yayınları, 2019) ve
farklı mecralarda, sunumlarda anlattım. Renkli MR için geliştirdiğimiz yazılım,
Açık Kaynak kodlu ve ücretsizdir. Bu konuda
dileyenler ile proje çalışması yapmaya istekliyim.
Okuyucularımıza ve genç hekim adaylarına bir mesajınız var mı?
Mezun olduğum senelerde, hazırlandığım sınavlar için yanıtlamış olduğum bir soruyu sizinle paylaşmak istiyorum. Bu soruda, “iyi bir sağlık işletmesinin sırrı hangisidir?” diye soruluyordu. Şıklar arasında, kurumda iyi bir yönetici / iyi bir bina / iyi alet ve edevat / ve iyi yetişmiş sağlık personeli bulunmakta idi. Değerli okuyucular, doğru şık iyi yetişmiş insanlardır. Çünkü iyi yetişmiş insanlar, eninde, sonunda iyi bir binada daha iyi alet edevatı bir araya getirirler. Burada anahtar olan kavramlardan biri, başlarında onlara ket vuran kötü bir yönetici olmamasıdır. Bu bağlamda, atabileceğimiz ilk adım, kimseden bir şey beklemeden, kendimizi yetiştirmek için çaba göstermektir. Ancak kendisini yetiştiren birey, kendine, yakınlarına ve başkalarına yararlı olabilir. Sizin gelişmeniz için en uygun ortam neredeyse, oraya gidin. Geliştikten sonra eninde sonunda köklerinize yararlı olabileceksiniz.
Röportajı yapan: Mert Savcı
Yorumlar
buy coumadin 5mg online…
buy coumadin 5mg online cheap <a href="https://warfaonline.store/">coumadin without prescription</a> allopurinol 300mg canada
buy levofloxacin 250mg sale …
buy levofloxacin 250mg sale <a href="https://buyursod.pro/">cost actigall 300mg</a> zyban 150 mg drug
zyrtec 5mg without…
zyrtec 5mg without prescription <a href="https://allergipl.site/">cetirizine 10mg without prescription</a> zoloft 100mg over the counter
buy cheap generic cenforce …
buy cheap generic cenforce <a href="https://rmexrmin.com/">cheap glycomet 1000mg</a> where can i buy glucophage
order escitalopram 20mg <a…
order escitalopram 20mg <a href="https://getlex.sbs/">buy cheap generic lexapro</a> revia 50mg tablet
atorvastatin 40mg brand <a…
atorvastatin 40mg brand <a href="https://ratorvin.com/">atorvastatin 40mg pill</a> viagra without prescription
buy femara generic <a href=…
buy femara generic <a href="https://buyvgrtbs.com/">viagra for men over 50</a> order sildenafil 100mg generic
order tadalafil 20mg sale <a…
order tadalafil 20mg sale <a href="https://buytdfmg.com/">order tadalafil 40mg without prescription</a> the best ed pill
order tadalafil 10mg generic…
order tadalafil 10mg generic <a href="https://getedtbs.com/">new ed pills</a> best ed drugs
ivermectin uk <a href="https…
ivermectin uk <a href="https://getactsp.com/">buy absorica</a> isotretinoin generic
order generic provigil 200mg…
order generic provigil 200mg <a href="https://buymodapl.com/">order provigil 200mg for sale</a> purchase prednisone online
amoxil 1000mg canada <a href…
amoxil 1000mg canada <a href="https://atbaztho.com/">brand azithromycin 250mg</a> brand prednisolone
accutane 10mg generic <a…
accutane 10mg generic <a href="https://proisotrepl.com/">buy accutane 10mg generic</a> order zithromax without prescription
where to buy neurontin…
where to buy neurontin without a prescription <a href="https://abfsemd.com/">buy lasix generic</a> oral doxycycline 200mg
order prednisolone 20mg sale…
order prednisolone 20mg sale <a href="https://laproonline.com/">furosemide tablet</a> order furosemide 100mg for sale
buy ventolin pills for sale …
buy ventolin pills for sale <a href="https://albuinhal.com/">albuterol online order</a> purchase synthroid generic
clomiphene generic <a href=…
clomiphene generic <a href="https://buyplanil.com/">oral hydroxychloroquine 400mg</a> order plaquenil without prescription
order generic doxycycline <a…
order generic doxycycline <a href="https://xaugonline.com/">buy clavulanate without a prescription</a> order augmentin online cheap
cost atenolol 100mg <a href=…
cost atenolol 100mg <a href="https://atexlol.com/">atenolol online</a> buy femara online
synthroid ca <a href="https:…
synthroid ca <a href="https://xthyronline.com/">order synthroid 100mcg without prescription</a> vardenafil canada
albenza oral <a href="https:…
albenza oral <a href="https://buyalbend.shop/">buy albenza 400 mg generic</a> purchase medroxyprogesterone sale
glycomet 1000mg generic <a…
glycomet 1000mg generic <a href="https://getampinexl.com/">buy amlodipine 10mg sale</a> buy generic norvasc
purchase prinivil generic <a…
purchase prinivil generic <a href="https://getmetolx.com/">buy lopressor medication</a> how to buy metoprolol
generic lyrica <a href=…
generic lyrica <a href="https://adapox.com/">cheap priligy 30mg</a> priligy 90mg us
methotrexate generic <a href…
methotrexate generic <a href="https://pmethotr.com/">buy methotrexate generic</a> reglan 20mg canada
orlistat price <a href=…
orlistat price <a href="https://allopurl.com/">buy zyloprim without prescription</a> zyloprim 100mg oral
order losartan pills <a href…
order losartan pills <a href="https://agdecoza.com/">cost cozaar 25mg</a> topamax 200mg over the counter
crestor pill <a href="https:…
crestor pill <a href="https://domperti.com/">buy domperidone without a prescription</a> motilium canada
imitrex 50mg cost <a href=…
imitrex 50mg cost <a href="https://dutasgl.com/">buy generic avodart 0.5mg</a> avodart 0.5mg cost
sumycin 250mg brand <a href=…
sumycin 250mg brand <a href="https://aflexls.com/">cyclobenzaprine 15mg us</a> lioresal order online
toradol 10mg pill <a href=…
toradol 10mg pill <a href="https://propranp.com/">inderal 20mg generic</a> buy generic propranolol
order ranitidine 300mg…
order ranitidine 300mg online cheap <a href="https://dranitl.com/">zantac price</a> buy celebrex 200mg pills
buy plavix 150mg for sale <a…
buy plavix 150mg for sale <a href="https://aconazo.shop/">buy ketoconazole online</a> order ketoconazole 200mg online cheap
buy tamsulosin 0.2mg sale <a…
buy tamsulosin 0.2mg sale <a href="https://tamxsin.com/">order flomax online</a> spironolactone 25mg cheap
purchase duloxetine without…
purchase duloxetine without prescription <a href="https://aduloxet.life/">duloxetine oral</a> piracetam 800 mg for sale
where can i buy…
where can i buy betamethasone <a href="https://aclomipra.best/">buy generic anafranil</a> cost itraconazole 100 mg
order combivent <a href=…
order combivent <a href="https://ipratronline.top /">purchase combivent generic</a> zyvox 600 mg generic
order prometrium 100mg sale …
order prometrium 100mg sale <a href="https://progest.cfd/">buy generic prometrium over the counter</a> order zyprexa 10mg for sale
order generic nateglinide…
order generic nateglinide 120mg <a href="https://nateget.cfd/">buy nateglinide 120 mg online</a> atacand 16mg ca
nebivolol pills <a href=…
nebivolol pills <a href="https://nebivpa.shop/">nebivolol 20mg tablet</a> generic clozaril
simvastatin 10mg tablet <a…
simvastatin 10mg tablet <a href="https://gsavaonline.com/">viagra 50mg price</a> sildenafil 100mg pills for sale
order tegretol 400mg <a href…
order tegretol 400mg <a href="https://cprolox.pro/">buy ciplox without prescription</a> order lincocin 500mg without prescription
buy tadalafil 10mg sale <a…
buy tadalafil 10mg sale <a href="https://webcsonline.com/">discount cialis online</a> cheap viagra for sale
order cefadroxil 250mg…
order cefadroxil 250mg generic <a href="https://comvir.cfd/">combivir for sale online</a> proscar 5mg oral
buy fluconazole 200mg…
buy fluconazole 200mg generic <a href="https://cdflucon.com/">fluconazole cheap</a> ciprofloxacin 500mg tablet
buy estradiol <a href="https…
buy estradiol <a href="https://xnlamotrigi.com/">buy lamotrigine 200mg sale</a> oral prazosin 1mg
how to buy metronidazole <a…
how to buy metronidazole <a href="https://cephacrsa.com/">buy cephalexin 250mg pills</a> order cephalexin 125mg sale
vermox pills <a href="https:…
vermox pills <a href="https://verxpro.com/">mebendazole 100mg price</a> tadalafil 10mg for sale
cleocin for sale online <a…
cleocin for sale online <a href="https://cpfillna.com/">sildenafil 100mg us</a> buy fildena 50mg for sale
oral avanafil 100mg <a href=…
oral avanafil 100mg <a href="https://profenac.com/">buy voltaren 100mg for sale</a> oral cambia
Yeni yorum ekle