Yapay Zeka olgusunun sağlık alanı ve tıp eğitiminde kendini hissettirmeye başladığı bir dönemde,bu teknolojik olgunun sağlık çalışanları tarafından daha iyi anlaşılması için röportaj dizimize Radyoloji uzmanı Dr.Nevit Dilmen ile devam ediyoruz. Yeni çıkan "Sağlık Bilimlerinde Yapay Zeka" kitabının yazarlarından olan Dilmen, medikritik.com mikrofonlarına anlattı...
Merhaba Nevit bey, bize biraz kendinizden bahseder misiniz?
Merhaba, Tıp Doktoru ve radyoloji uzmanıyım.
Tıp Eğitimi ve radyoloji ihtisasımı, İstanbul Tıp Fakültesinde tamamladım.
Farklı alan ve disiplinler ile ilgili bilgi edinmeyi, deneyimlemeyi seviyorum.
Ortaokuldan başlayan bir dönemde fotoğraf ile ilgilendim. 5 arkadaşım ile
birlikte fotografım.com adlı siteyi kurduk, aynı arkadaşlar ile 2004’te
“fotografim.com fotoğraflar yorumlar” adlı bir kitabı çıkardım. 1984’de Çapada
Prof.Dr.Hilmi Sabuncu hocamızdan kodlama dersi aldım. Ekşi sözlüğe bakarsak ben
bir grafikerim. MR Pipo adlı bir grafik kitabım var. Kafiye sözlüğü adlı başka
bir e-kitabım mevcut. Bir dönem elektronik devre projeleri yaptım. İlgi alanımda zaman ile değişmeler oluyor.
2015’de medikal üç boyutlu baskılar ile ilgilendim. 2018 yılında renkli MR
projesi ile yılın inovatif dahili bilimler doktoru seçildim. 2019’da Sağlıkta İşbirliği Platformundan
hocalarımız ve arkadaşlarımız ile kurduğumuz “Sağlıkta Yapay Zeka Topluluğu”
üyesiyim. Sağlık bilimlerinde Yapay Zeka Kitabının 5 editöründen biri ve Radyoloji
bölümü yazarıyım. “Sağlıkta Yeni Nesil Teknolojiler” kitabında Renkli MR
bölümünü yazdım.
Yapay zeka(YZ) olgusuna dair kafalarda bir çok soru var. Tam olarak ne olduğu toplumda yaygın bilinmiyor. YZ’nın ne olduğunu bir de sizden dinleyebilir miyiz?
Yapay zekayı tanımlamadan önce, zekayı
tanımlamakta yarar vardır. Turing, yapay zekayı insan zekası ile kıyaslayarak
tanımlamaktadır. Peki zeka nedir? Alex
Wissner-Gross TED konuşmasında, zekayı gelecekteki hareket özgürlüğünü
azami yapan güç olarak tanımlamaktadır.
Psikolojik
zeka testlerinde, yanıtı belirlenmiş sözel, sayısal ve
görsel problemleri, ilintileri en hızlı ve yaratıcı şekilde çözen kişiler,
yüksek zekalı olarak addedilmektedir. Topluluk ortalaması 100 olacak şekilde IQ
adlı bir skor ile belirtilmektedir.
Bugün yapay zekadan bahsedildiğinde,
çoğunlukla makine öğrenmesi, derin öğrenme gibi yöntemler ile problem çözme
yetisi kastedilmektedir. Bu yöntemler, yapay sinir ağları adı verilen bir
mimari ile, gösterilen örneklerden, kendi kendine öğrenen ve daha sonra
öğrendiklerini uygulayan algoritmalardır.
YZ’nın tıpta kullanım alanları gelecekte neler olacaktır?
Önce şu soru ile başlayalım; biz yapay
zekadan ne bekliyoruz? Belki de çok şey
bekliyoruz! Bugün gelmiş olduğumuz noktada, pek çok meslekte, eğitilmiş insan
kaynağı darboğazı yaşamaktayız. Öte yandan, yaşlanan nüfus ile nüfus piramidi
öncelikle silindir daha sonra ters piramit şeklini alacaktır. Yani artan yaşam
süreleri ile yaşlı nüfus artacak, genç nüfus azalacaktır. Bilindiği gibi, yaşlı
nüfusun sağlık problemleri gençlerden daha fazladır. Kısa süre sonra,
yaşlanmış, çok sayıda problemi olan bir popülasyon ile baş edecek bir sağlık
ordusuna ihtiyaç duyacağız. Radyolojide artan görüntü sayısı, değişen ve yeni
modaliteler karşımıza artan iş yükü olarak çıkmaktadır. Yapay zekadan aşağıdaki
yardımları bekliyoruz:
- Hız Artışı
- Daha Yüksek Başarı
- Daha Düşük Maliyet
- Ulaşılabilirlik
- Tanıya Destek
- İşlerde Kolaylık sağlama /
Yardımcı olma - Öngörüsel (prediktif)
değerlendirmeler - İşlerde Optimizasyon
- Kalite kontrolu
Henüz emekleme döneminde olan yapay zekadan
çok şey beklemeyeceğiz. Basit işlerde yardımcı olması yeterli olacaktır.
Örneğin, dikte edilen bir radyoloji raporunun yazılması, hastaya randevu
verilmesi, sesli komutların tanınması bugünkü yapay zekanın kolayca
yapabileceği işlerdir. Bir sonraki aşamada chatbotlar aracılığı ile hastanın
problemine ilk yaklaşımın belirlenmesi, hastayı doğru uzman ile buluşturmak,
radyolojik tetkik değerlendirilmesinde basit işlerin yapılması, cilt
lezyonlarında ve göz lezyonlarında tanıya yardımcı olması, elektrokardiyografi
gibi görsel modalitelerin yorumlanması, yapay zekanın yapabileceği işlerdir.
Bugün yapay zekanın gelişmişlik düzeyi, sınıflama problemleri ve kantifikasyon
problemleri gibi meseleleri çözmek için yeterlidir. İlaç keşfi, yapay zekanın
kullanılabileceği başka bir alandır. İnsan alet etkileşimleri, patolojide Yapay
Zeka, bize ihtimal dışı gibi görünen davranış bilimlerinde Yapay Zeka diğer
potansiyel kullanım alanlarıdır
Kendi alanınızda konuşmak gerekirse, radyolojik incelemelerde YZ ne gibi fırsatlar sunuyor?
Yapay Zeka radyolojinin her alanında kullanım
potansiyeline sahiptir. Çekim öncesi bilgi toplama ve planlamada, çekim
sırasında çekimi yönetme ve uygun şekilde yapılmasını sağlamada, çekim
sonrasında çekimi denetleme ve yorumlamada, radyolojik raporların
hazırlanmasında YZ’nın yardımı dokunabilir. Kemik yaşı tayini gibi
radyologların sevmediği alanlar vardır. Bunlar Yapay Zeka için görece kolay
kullanım alanlarıdır. Keza çok sayıda görüntüyü değerlendirme radyologlar için
problem oluşturmaktadır. Bu görüntüleri ön değerlendirmeden geçirme,
değerlendirme sırasında radyoloğa yardımcı olma, potansiyel kullanım
alanlarıdır.
YZ hasta hekim ilişkisini sizce nasıl etkiler? Özellikle muayenelerde yaşanılan süre sıkıntısına bir çözüm olabilecek midir?
En büyük örneğini İngiltere'de Babylon health
ile gördüğümüz Chatbotlar telefon ile
hasta iletişimi sağlayarak, sözlü yakınmalardan, akıllı sorulara ve olası
tanılara gidebilmektedir. Bu tarz yazılımlar, hastaların hastaneye gitmeden, ön
değerlendirmesi ve ön tanısını almasını sağlayabilir. Chatbotlar çözüm
üretemedikleri noktalarda, hastayı Çağrı Merkezinde çalışan gerçek bir doktora
bağlayarak, ambulans çağırarak görevi devredebilir. Cep telefonları ve mobil
uygulamalar sayesinde büyük veri toplayan Yapay Zeka uygulamaları, cilt
lezyonları, göz hastalıkları, işitme problemleri gibi cep telefonu sensörleri
ile tanımlanabilecek hastalıkların tanısına yardımcı olabilirler. Bunlar kırsal
kesimlerde veya uzman sıkıntısı yaşanan branşlarda, sağlığın
demokratikleşmesine ve ulaşılabilirliğine yardımcı olacaktır.
Yeni çıkan kitabınızı anlatabilir misiniz?
2019 yılının başında Sağlıkta İşbirliği
Platformunun bazı üyeleri olarak “Sağlıkta Yapay Zeka Topluluğu”nu oluşturduk.
Sağlıkta Yapay Zeka topluluğu yeni nesil örgütlenmenin bir örneğidir. Zaman
zaman yüz yüze, çoğunlukla internet yoluyla bir araya gelmiş, ortak ilgi
alanları olan insan topluluklarıdır. İşbirliği ile neler yapılabileceğini
gösteren oluşumlardır. Sağlıkta Yapay Zeka topluluğunun ilk işbirliği ürünü
Nisan 2019’da İstanbul Üniversitesi'nde düzenlediğimiz “Sağlıkta Yapay Zeka
Zirvesi” oldu. Bu etkinliğe 1000’in üzerinde katılım oldu. Bu çalışmalarımızda
Prof.Dr.Melih Bulut hocamız, bize hem önderlik, hem de mentörlük yapmaktadır
Sağlıkta Yapay Zeka Zirvesi nin görmüş olduğu yoğun ilgi, bizi bu konuda yazılı
bir eser üretmeye teşvik etti. İstanbul Üniversitesi Enformatik Bölümünde, ilki
zirve günü gerçekleşen, bir dizi toplantıda bir araya geldik. O toplantılarda
kimlerin editör olarak gönüllü olduğunu, kimlerin yazar olarak katkı
sağlayabileceğini konuştuk. Kitap yazarları, bilişimciler, sağlıkçılar ve
sağlık idarecileri, hukukçular, çevre bilimciler gibi farklı disiplinlerden
oluşuyor. Yazarların bir kısmı akademisyenlerden oluşurken, diğer bir kısmı
özel sektör deneyimi olanlardan oluşmaktadır. Davetimizi kabul eden yazarlar,
çok kısa bir sürede kendilerine ait olan bölümleri yazıp, bize teslim ettiler.
Bu kitabın, bilişimciler ile sağlıkçılar arasında bir iletişim köprüsü olmasını
arzu ettik. Yazar çeşitliliği sayesinde bu küçük kitapta, farklı disiplinler ve
pek çok farklı bakış açısı bir arada sunulmaktadır. Amacımız Türkiye'de çalışan
hekim ve bilişimcilerin, yetkili kurumların, yatırımcıların dikkatini “Sağlıkta
Yapay Zeka” konusuna çekmektir. Amacımıza kısmen ulaştığımızı söyleyebiliriz,
ancak bundan sonra yapılacakların listesi oldukça kabarık. Sağlıkta yapay zeka
çalışmaları, yatırımcı, bilişimci ve sağlıkçıların işbirliğini gerektiren
oldukça geniş kapsamlı bir alandır. Başarılı olabilmemiz için öncelikle bu
konuda güven ortamı oluşturup, diyaloğu başlatmalıyız.
Geliştirdiğiniz “Renkli MR” adıyla anılan projenizle geçen senelerde ödül almıştınız. Bu teknolojiyi ve geliştirme sürecini biraz anlatabilir misiniz?
Renkli MR, kalıpların dışında düşünme sonucu
geliştirdiğim ve paradigma değiştirici olabilecek bir radyoloji ürünüdür.
Renkli MR ile, 3 siyah-beyaz MR sekansından, tek ve renkli bir görüntü elde
edilmektedir. Bu görüntüde, hava, yağ, su, kas ve kan gibi maddelerin
karakteristik renkleri bulunmaktadır. İnsan gözünde, 3 farklı dalga boyuna
duyarlı, 3 farklı reseptör bulunmaktadır. William Conrad Röntgen'in X ışınının
keşfi ile başlayan ve günümüze dek devam eden radyolojik görüntülemenin ana
akımı, siyah-beyaz görüntüler üzerine kurulmuştur. Halbuki bizim gözümüz, siyah
beyazdan daha fazlasını algılayabilmektedir. Renkli MR ile bir seferde
algıladığımız veri miktarı, 3 kat artırılmaktadır. Daha fazlasını algılamak
için gözümüz ve beynimizin fizyolojik mekanizması yeterlidir. Detaylarını
“Sağlıkta Yeni Nesil Teknolojiler” kitabında ( Akademisyen Yayınları, 2019) ve
farklı mecralarda, sunumlarda anlattım. Renkli MR için geliştirdiğimiz yazılım,
Açık Kaynak kodlu ve ücretsizdir. Bu konuda
dileyenler ile proje çalışması yapmaya istekliyim.
Okuyucularımıza ve genç hekim adaylarına bir mesajınız var mı?
Mezun olduğum senelerde, hazırlandığım sınavlar için yanıtlamış olduğum bir soruyu sizinle paylaşmak istiyorum. Bu soruda, “iyi bir sağlık işletmesinin sırrı hangisidir?” diye soruluyordu. Şıklar arasında, kurumda iyi bir yönetici / iyi bir bina / iyi alet ve edevat / ve iyi yetişmiş sağlık personeli bulunmakta idi. Değerli okuyucular, doğru şık iyi yetişmiş insanlardır. Çünkü iyi yetişmiş insanlar, eninde, sonunda iyi bir binada daha iyi alet edevatı bir araya getirirler. Burada anahtar olan kavramlardan biri, başlarında onlara ket vuran kötü bir yönetici olmamasıdır. Bu bağlamda, atabileceğimiz ilk adım, kimseden bir şey beklemeden, kendimizi yetiştirmek için çaba göstermektir. Ancak kendisini yetiştiren birey, kendine, yakınlarına ve başkalarına yararlı olabilir. Sizin gelişmeniz için en uygun ortam neredeyse, oraya gidin. Geliştikten sonra eninde sonunda köklerinize yararlı olabileceksiniz.
Röportajı yapan: Mert Savcı
Yorumlar
montelukast online order <a…
montelukast online order <a href="https://gnviagonline.com/">sildenafil 50mg usa</a> sildenafil online buy
order pioglitazone 15mg…
order pioglitazone 15mg generic <a href="https://apioglitazone.com/">actos 30mg ca</a> cheap viagra for sale
tadalafil 10mg price <a href…
tadalafil 10mg price <a href="https://gnclstfl.com/">Pharmacy cialis</a> blackjack poker online
buy cialis 20mg online cheap…
buy cialis 20mg online cheap <a href="https://buyedonxline.com/">otc ed pills that work</a> cialis 20mg us
online casinos for real…
online casinos for real money <a href="https://xgamescasinox.com/">best casinos</a> free spins casino
ivermectin 0.5% lotion <a…
ivermectin 0.5% lotion <a href="https://buystromcvdpl.com/">buy stromectol generic</a> buy generic dapsone
online gambling <a href=…
online gambling <a href="https://abgamescasino.com/">casinos</a> real poker online
adalat uk <a href="https:/…
adalat uk <a href="https://genraconline.com/">oral aceon 4mg</a> order allegra online cheap
best casinos <a href="https:…
best casinos <a href="https://ampharmx.com/">online canadian pharmacy with prescription</a> college essay for sale
cost altace <a href="https:/…
cost altace <a href="https://plamarxl.com/">purchase glimepiride online cheap</a> etoricoxib 120mg sale
pay for essays <a href=…
pay for essays <a href="https://abessaywriting.com/">i need help with my research paper</a> buy azulfidine 500 mg for sale
order doxycycline generic <a…
order doxycycline generic <a href="https://ordsalbut.store/">buy ventolin generic</a> cleocin us
asacol 400mg usa <a href=…
asacol 400mg usa <a href="https://gnsalamin.top/">cost mesalamine</a> brand avapro 300mg
temovate generic <a href=…
temovate generic <a href="https://acordaro.cfd/">amiodarone cost</a> amiodarone sale
order digoxin 250 mg <a href…
order digoxin 250 mg <a href="https://buymolnunal.com/">molnupiravir 200 mg uk</a> molnunat 200mg uk
amoxicillin pill <a href=…
amoxicillin pill <a href="https://genstropls.com/">stromectol 3mg tablet</a> stromectol pill price
buy carvedilol 6.25mg online…
buy carvedilol 6.25mg online <a href="https://gnphenyto.store/">ditropan 2.5mg uk</a> amitriptyline 50mg canada
purchase priligy for sale <a…
purchase priligy for sale <a href="https://gnrcplstore.shop/">cheap avanafil</a> buy domperidone 10mg sale
buy generic alendronate <a…
buy generic alendronate <a href="https://analendronate.top/">cost fosamax</a> ibuprofen 400mg generic
brand indocin 50mg <a href=…
brand indocin 50mg <a href="https://getplsonline.shop/">buy cenforce 50mg online</a> buy cenforce for sale
purchase nortriptyline…
purchase nortriptyline without prescription <a href="https://plparoxetine.sbs/">order paroxetine 10mg pills</a> paxil 20mg oral
order doxycycline 100mg…
order doxycycline 100mg without prescription <a href="https://phrmsgetl.shop/">aralen 250mg sale</a> buy methylprednisolone us
order pepcid 40mg generic <a…
order pepcid 40mg generic <a href="https://plfamotidi.shop/">famotidine generic</a> mirtazapine 30mg cheap
order tadacip 10mg generic …
order tadacip 10mg generic <a href="https://abpllsx.com/">purchase clopidogrel online</a> trimox 500mg usa
order requip 2mg for sale <a…
order requip 2mg for sale <a href="https://plcalcitriol.pro/">calcitriol price</a> trandate 100mg generic
buy tricor 160mg for sale <a…
buy tricor 160mg for sale <a href="https://edplstore.com/">sildenafil 25mg for sale</a> buy sildenafil 50mg sale
buy nexium 20mg online <a…
buy nexium 20mg online <a href="https://acpllsk.com/">order esomeprazole pill</a> lasix 40mg generic
tadalafil 20mg brand <a href…
tadalafil 20mg brand <a href="https://acialpill.com/">Cialis us</a> buy viagra 50mg online
order minocycline 50mg for…
order minocycline 50mg for sale <a href="https://gnconlinepls.shop/">order terazosin online cheap</a> brand terazosin 1mg
order deltasone 10mg without…
order deltasone 10mg without prescription <a href="https://isotretin.store/">accutane 20mg pills</a> amoxil 500mg tablet
purchase isotretinoin online…
purchase isotretinoin online cheap <a href="https://getampiconline.today/">buy ampicillin 250mg generic</a> ampicillin tablet
fildena cheap <a href="https…
fildena cheap <a href="https://proponline.sbs/">order propecia generic</a> cheap finasteride 1mg
ivermectin tablets for…
ivermectin tablets for humans <a href="https://getedpionline.com/">where can i buy ed pills</a> cost prednisone 5mg
buy zofran 8mg online cheap …
buy zofran 8mg online cheap <a href="https://getzofonline.ink/">ondansetron 4mg cost</a> buy sulfamethoxazole generic
order generic accutane 10mg …
order generic accutane 10mg <a href="https://buyamobact.com/">amoxicillin order</a> generic zithromax
ventolin for sale online <a…
ventolin for sale online <a href="https://augmepro.top/">order augmentin 375mg generic</a> oral amoxiclav
prednisolone 10mg sale <a…
prednisolone 10mg sale <a href="https://buypredonline.com/">buy prednisolone 10mg</a> lasix buy online
order modafinil 100mg online…
order modafinil 100mg online <a href="https://buymetopi.ink/">cheap metoprolol 100mg</a> metoprolol without prescription
order vibra-tabs generic <a…
order vibra-tabs generic <a href="https://buydclpl.com/">buy doxycycline without prescription</a> order acyclovir without prescription
avodart buy online <a href=…
avodart buy online <a href="https://buydutas.cfd/">order avodart</a> xenical medication
cost inderal <a href="https:…
cost inderal <a href="https://buyantfungalp.best/">buy fluconazole 100mg online</a> order coreg sale
order imuran 50mg without…
order imuran 50mg without prescription <a href="https://buymicaonline.life/">micardis 20mg tablet</a> naproxen 500mg tablet
oxybutynin 5mg canada <a…
oxybutynin 5mg canada <a href="https://buyoxybpin.store/">order oxybutynin</a> oxcarbazepine 300mg sale
cefdinir 300mg cheap <a href…
cefdinir 300mg cheap <a href="https://buyprotpl.ink/">cheap pantoprazole</a> order pantoprazole online
simvastatin usa <a href=…
simvastatin usa <a href="https://getprome.pro/">order promethazine online cheap</a> generic sildalis
buy dapsone 100 mg generic …
buy dapsone 100 mg generic <a href="https://onlineaten.today/">tenormin 50mg uk</a> tenormin 50mg cost
uroxatral 10 mg ca <a href=…
uroxatral 10 mg ca <a href="https://geturox.best/">buy uroxatral sale</a> diltiazem tablet
viagra 100mg without…
viagra 100mg without prescription <a href="https://getvgonline.com/">viagra 50mg</a> tadalafil for sale online
zetia 10mg cost <a href=…
zetia 10mg cost <a href="https://methotpl.today/">purchase methotrexate sale</a> methotrexate price
promethazine 25mg us <a href…
promethazine 25mg us <a href="https://getmdfonline.online/">buy promethazine for sale</a> purchase cialis online cheap
Yeni yorum ekle