Yapay Zeka olgusunun sağlık alanı ve tıp eğitiminde kendini hissettirmeye başladığı bir dönemde,bu teknolojik olgunun sağlık çalışanları tarafından daha iyi anlaşılması için röportaj dizimize Radyoloji uzmanı Dr.Nevit Dilmen ile devam ediyoruz. Yeni çıkan "Sağlık Bilimlerinde Yapay Zeka" kitabının yazarlarından olan Dilmen, medikritik.com mikrofonlarına anlattı...
Merhaba Nevit bey, bize biraz kendinizden bahseder misiniz?
Merhaba, Tıp Doktoru ve radyoloji uzmanıyım.
Tıp Eğitimi ve radyoloji ihtisasımı, İstanbul Tıp Fakültesinde tamamladım.
Farklı alan ve disiplinler ile ilgili bilgi edinmeyi, deneyimlemeyi seviyorum.
Ortaokuldan başlayan bir dönemde fotoğraf ile ilgilendim. 5 arkadaşım ile
birlikte fotografım.com adlı siteyi kurduk, aynı arkadaşlar ile 2004’te
“fotografim.com fotoğraflar yorumlar” adlı bir kitabı çıkardım. 1984’de Çapada
Prof.Dr.Hilmi Sabuncu hocamızdan kodlama dersi aldım. Ekşi sözlüğe bakarsak ben
bir grafikerim. MR Pipo adlı bir grafik kitabım var. Kafiye sözlüğü adlı başka
bir e-kitabım mevcut. Bir dönem elektronik devre projeleri yaptım. İlgi alanımda zaman ile değişmeler oluyor.
2015’de medikal üç boyutlu baskılar ile ilgilendim. 2018 yılında renkli MR
projesi ile yılın inovatif dahili bilimler doktoru seçildim. 2019’da Sağlıkta İşbirliği Platformundan
hocalarımız ve arkadaşlarımız ile kurduğumuz “Sağlıkta Yapay Zeka Topluluğu”
üyesiyim. Sağlık bilimlerinde Yapay Zeka Kitabının 5 editöründen biri ve Radyoloji
bölümü yazarıyım. “Sağlıkta Yeni Nesil Teknolojiler” kitabında Renkli MR
bölümünü yazdım.
Yapay zeka(YZ) olgusuna dair kafalarda bir çok soru var. Tam olarak ne olduğu toplumda yaygın bilinmiyor. YZ’nın ne olduğunu bir de sizden dinleyebilir miyiz?
Yapay zekayı tanımlamadan önce, zekayı
tanımlamakta yarar vardır. Turing, yapay zekayı insan zekası ile kıyaslayarak
tanımlamaktadır. Peki zeka nedir? Alex
Wissner-Gross TED konuşmasında, zekayı gelecekteki hareket özgürlüğünü
azami yapan güç olarak tanımlamaktadır.
Psikolojik
zeka testlerinde, yanıtı belirlenmiş sözel, sayısal ve
görsel problemleri, ilintileri en hızlı ve yaratıcı şekilde çözen kişiler,
yüksek zekalı olarak addedilmektedir. Topluluk ortalaması 100 olacak şekilde IQ
adlı bir skor ile belirtilmektedir.
Bugün yapay zekadan bahsedildiğinde,
çoğunlukla makine öğrenmesi, derin öğrenme gibi yöntemler ile problem çözme
yetisi kastedilmektedir. Bu yöntemler, yapay sinir ağları adı verilen bir
mimari ile, gösterilen örneklerden, kendi kendine öğrenen ve daha sonra
öğrendiklerini uygulayan algoritmalardır.
YZ’nın tıpta kullanım alanları gelecekte neler olacaktır?
Önce şu soru ile başlayalım; biz yapay
zekadan ne bekliyoruz? Belki de çok şey
bekliyoruz! Bugün gelmiş olduğumuz noktada, pek çok meslekte, eğitilmiş insan
kaynağı darboğazı yaşamaktayız. Öte yandan, yaşlanan nüfus ile nüfus piramidi
öncelikle silindir daha sonra ters piramit şeklini alacaktır. Yani artan yaşam
süreleri ile yaşlı nüfus artacak, genç nüfus azalacaktır. Bilindiği gibi, yaşlı
nüfusun sağlık problemleri gençlerden daha fazladır. Kısa süre sonra,
yaşlanmış, çok sayıda problemi olan bir popülasyon ile baş edecek bir sağlık
ordusuna ihtiyaç duyacağız. Radyolojide artan görüntü sayısı, değişen ve yeni
modaliteler karşımıza artan iş yükü olarak çıkmaktadır. Yapay zekadan aşağıdaki
yardımları bekliyoruz:
- Hız Artışı
- Daha Yüksek Başarı
- Daha Düşük Maliyet
- Ulaşılabilirlik
- Tanıya Destek
- İşlerde Kolaylık sağlama /
Yardımcı olma - Öngörüsel (prediktif)
değerlendirmeler - İşlerde Optimizasyon
- Kalite kontrolu
Henüz emekleme döneminde olan yapay zekadan
çok şey beklemeyeceğiz. Basit işlerde yardımcı olması yeterli olacaktır.
Örneğin, dikte edilen bir radyoloji raporunun yazılması, hastaya randevu
verilmesi, sesli komutların tanınması bugünkü yapay zekanın kolayca
yapabileceği işlerdir. Bir sonraki aşamada chatbotlar aracılığı ile hastanın
problemine ilk yaklaşımın belirlenmesi, hastayı doğru uzman ile buluşturmak,
radyolojik tetkik değerlendirilmesinde basit işlerin yapılması, cilt
lezyonlarında ve göz lezyonlarında tanıya yardımcı olması, elektrokardiyografi
gibi görsel modalitelerin yorumlanması, yapay zekanın yapabileceği işlerdir.
Bugün yapay zekanın gelişmişlik düzeyi, sınıflama problemleri ve kantifikasyon
problemleri gibi meseleleri çözmek için yeterlidir. İlaç keşfi, yapay zekanın
kullanılabileceği başka bir alandır. İnsan alet etkileşimleri, patolojide Yapay
Zeka, bize ihtimal dışı gibi görünen davranış bilimlerinde Yapay Zeka diğer
potansiyel kullanım alanlarıdır
Kendi alanınızda konuşmak gerekirse, radyolojik incelemelerde YZ ne gibi fırsatlar sunuyor?
Yapay Zeka radyolojinin her alanında kullanım
potansiyeline sahiptir. Çekim öncesi bilgi toplama ve planlamada, çekim
sırasında çekimi yönetme ve uygun şekilde yapılmasını sağlamada, çekim
sonrasında çekimi denetleme ve yorumlamada, radyolojik raporların
hazırlanmasında YZ’nın yardımı dokunabilir. Kemik yaşı tayini gibi
radyologların sevmediği alanlar vardır. Bunlar Yapay Zeka için görece kolay
kullanım alanlarıdır. Keza çok sayıda görüntüyü değerlendirme radyologlar için
problem oluşturmaktadır. Bu görüntüleri ön değerlendirmeden geçirme,
değerlendirme sırasında radyoloğa yardımcı olma, potansiyel kullanım
alanlarıdır.
YZ hasta hekim ilişkisini sizce nasıl etkiler? Özellikle muayenelerde yaşanılan süre sıkıntısına bir çözüm olabilecek midir?
En büyük örneğini İngiltere'de Babylon health
ile gördüğümüz Chatbotlar telefon ile
hasta iletişimi sağlayarak, sözlü yakınmalardan, akıllı sorulara ve olası
tanılara gidebilmektedir. Bu tarz yazılımlar, hastaların hastaneye gitmeden, ön
değerlendirmesi ve ön tanısını almasını sağlayabilir. Chatbotlar çözüm
üretemedikleri noktalarda, hastayı Çağrı Merkezinde çalışan gerçek bir doktora
bağlayarak, ambulans çağırarak görevi devredebilir. Cep telefonları ve mobil
uygulamalar sayesinde büyük veri toplayan Yapay Zeka uygulamaları, cilt
lezyonları, göz hastalıkları, işitme problemleri gibi cep telefonu sensörleri
ile tanımlanabilecek hastalıkların tanısına yardımcı olabilirler. Bunlar kırsal
kesimlerde veya uzman sıkıntısı yaşanan branşlarda, sağlığın
demokratikleşmesine ve ulaşılabilirliğine yardımcı olacaktır.
Yeni çıkan kitabınızı anlatabilir misiniz?
2019 yılının başında Sağlıkta İşbirliği
Platformunun bazı üyeleri olarak “Sağlıkta Yapay Zeka Topluluğu”nu oluşturduk.
Sağlıkta Yapay Zeka topluluğu yeni nesil örgütlenmenin bir örneğidir. Zaman
zaman yüz yüze, çoğunlukla internet yoluyla bir araya gelmiş, ortak ilgi
alanları olan insan topluluklarıdır. İşbirliği ile neler yapılabileceğini
gösteren oluşumlardır. Sağlıkta Yapay Zeka topluluğunun ilk işbirliği ürünü
Nisan 2019’da İstanbul Üniversitesi'nde düzenlediğimiz “Sağlıkta Yapay Zeka
Zirvesi” oldu. Bu etkinliğe 1000’in üzerinde katılım oldu. Bu çalışmalarımızda
Prof.Dr.Melih Bulut hocamız, bize hem önderlik, hem de mentörlük yapmaktadır
Sağlıkta Yapay Zeka Zirvesi nin görmüş olduğu yoğun ilgi, bizi bu konuda yazılı
bir eser üretmeye teşvik etti. İstanbul Üniversitesi Enformatik Bölümünde, ilki
zirve günü gerçekleşen, bir dizi toplantıda bir araya geldik. O toplantılarda
kimlerin editör olarak gönüllü olduğunu, kimlerin yazar olarak katkı
sağlayabileceğini konuştuk. Kitap yazarları, bilişimciler, sağlıkçılar ve
sağlık idarecileri, hukukçular, çevre bilimciler gibi farklı disiplinlerden
oluşuyor. Yazarların bir kısmı akademisyenlerden oluşurken, diğer bir kısmı
özel sektör deneyimi olanlardan oluşmaktadır. Davetimizi kabul eden yazarlar,
çok kısa bir sürede kendilerine ait olan bölümleri yazıp, bize teslim ettiler.
Bu kitabın, bilişimciler ile sağlıkçılar arasında bir iletişim köprüsü olmasını
arzu ettik. Yazar çeşitliliği sayesinde bu küçük kitapta, farklı disiplinler ve
pek çok farklı bakış açısı bir arada sunulmaktadır. Amacımız Türkiye'de çalışan
hekim ve bilişimcilerin, yetkili kurumların, yatırımcıların dikkatini “Sağlıkta
Yapay Zeka” konusuna çekmektir. Amacımıza kısmen ulaştığımızı söyleyebiliriz,
ancak bundan sonra yapılacakların listesi oldukça kabarık. Sağlıkta yapay zeka
çalışmaları, yatırımcı, bilişimci ve sağlıkçıların işbirliğini gerektiren
oldukça geniş kapsamlı bir alandır. Başarılı olabilmemiz için öncelikle bu
konuda güven ortamı oluşturup, diyaloğu başlatmalıyız.
Geliştirdiğiniz “Renkli MR” adıyla anılan projenizle geçen senelerde ödül almıştınız. Bu teknolojiyi ve geliştirme sürecini biraz anlatabilir misiniz?
Renkli MR, kalıpların dışında düşünme sonucu
geliştirdiğim ve paradigma değiştirici olabilecek bir radyoloji ürünüdür.
Renkli MR ile, 3 siyah-beyaz MR sekansından, tek ve renkli bir görüntü elde
edilmektedir. Bu görüntüde, hava, yağ, su, kas ve kan gibi maddelerin
karakteristik renkleri bulunmaktadır. İnsan gözünde, 3 farklı dalga boyuna
duyarlı, 3 farklı reseptör bulunmaktadır. William Conrad Röntgen'in X ışınının
keşfi ile başlayan ve günümüze dek devam eden radyolojik görüntülemenin ana
akımı, siyah-beyaz görüntüler üzerine kurulmuştur. Halbuki bizim gözümüz, siyah
beyazdan daha fazlasını algılayabilmektedir. Renkli MR ile bir seferde
algıladığımız veri miktarı, 3 kat artırılmaktadır. Daha fazlasını algılamak
için gözümüz ve beynimizin fizyolojik mekanizması yeterlidir. Detaylarını
“Sağlıkta Yeni Nesil Teknolojiler” kitabında ( Akademisyen Yayınları, 2019) ve
farklı mecralarda, sunumlarda anlattım. Renkli MR için geliştirdiğimiz yazılım,
Açık Kaynak kodlu ve ücretsizdir. Bu konuda
dileyenler ile proje çalışması yapmaya istekliyim.
Okuyucularımıza ve genç hekim adaylarına bir mesajınız var mı?
Mezun olduğum senelerde, hazırlandığım sınavlar için yanıtlamış olduğum bir soruyu sizinle paylaşmak istiyorum. Bu soruda, “iyi bir sağlık işletmesinin sırrı hangisidir?” diye soruluyordu. Şıklar arasında, kurumda iyi bir yönetici / iyi bir bina / iyi alet ve edevat / ve iyi yetişmiş sağlık personeli bulunmakta idi. Değerli okuyucular, doğru şık iyi yetişmiş insanlardır. Çünkü iyi yetişmiş insanlar, eninde, sonunda iyi bir binada daha iyi alet edevatı bir araya getirirler. Burada anahtar olan kavramlardan biri, başlarında onlara ket vuran kötü bir yönetici olmamasıdır. Bu bağlamda, atabileceğimiz ilk adım, kimseden bir şey beklemeden, kendimizi yetiştirmek için çaba göstermektir. Ancak kendisini yetiştiren birey, kendine, yakınlarına ve başkalarına yararlı olabilir. Sizin gelişmeniz için en uygun ortam neredeyse, oraya gidin. Geliştikten sonra eninde sonunda köklerinize yararlı olabileceksiniz.
Röportajı yapan: Mert Savcı
Yorumlar
cheap tadalafil online <a…
cheap tadalafil online <a href="https://getxedusa.com/">ed pills that really work</a> mens ed pills
lamisil medication <a href=…
lamisil medication <a href="https://supcefix.com/">order suprax online cheap</a> buy amoxicillin pill
sulfasalazine 500mg oral <a…
sulfasalazine 500mg oral <a href="https://veracanonline.com/">verapamil buy online</a> purchase verapamil online
buy arimidex 1mg for sale <a…
buy arimidex 1mg for sale <a href="https://clonidipres.com/">buy catapres 0.1 mg generic</a> where to buy catapres without a prescription
cost divalproex 250mg <a…
cost divalproex 250mg <a href="https://isosdur.com/">order isosorbide 20mg</a> imdur 40mg oral
buy antivert pills for sale …
buy antivert pills for sale <a href="https://zminocline.com/">buy minocycline without prescription</a> order minocycline 100mg online cheap
azathioprine over the…
azathioprine over the counter <a href="https://dilagox.com/">order lanoxin 250 mg generic</a> purchase micardis
movfor for sale online <a…
movfor for sale online <a href="https://molnuravir.com/">movfor us</a> order cefdinir 300mg pill
best erection pills <a href=…
best erection pills <a href="https://rvgronline.com/">cheap viagra tablets</a> viagra 100mg usa
prevacid 30mg tablet <a href…
prevacid 30mg tablet <a href="https://lansozocid.com/">lansoprazole 15mg usa</a> purchase pantoprazole sale
best pill for ed <a href=…
best pill for ed <a href="https://edprotadal.com/">brand cialis</a> tadalafil medication
erectile dysfunction…
erectile dysfunction medicines <a href="https://ratadasale.com/">order tadalafil 20mg without prescription</a> order tadalafil pills
purchase dapsone pills <a…
purchase dapsone pills <a href="https://perinceon.com/">aceon where to buy</a> buy aceon paypal
allegra 180mg sale <a href=…
allegra 180mg sale <a href="https://ramixtace.com/">altace 10mg generic</a> buy amaryl paypal
purchase terazosin generic …
purchase terazosin generic <a href="https://leflurava.com/">leflunomide 20mg pill</a> cialis 40mg usa
buy arcoxia 60mg sale <a…
buy arcoxia 60mg sale <a href="https://mesalacol.com/">buy mesalamine 400mg sale</a> order generic azelastine 10ml
irbesartan 300mg cheap <a…
irbesartan 300mg cheap <a href="https://buspiral.com/">buspar 5mg cheap</a> buspar canada
order cordarone sale <a href…
order cordarone sale <a href="https://phenydilan.com/">cost dilantin 100 mg</a> cheap dilantin 100 mg
buy albendazole no…
buy albendazole no prescription <a href="https://albezole.com/">purchase albendazole pills</a> purchase provera for sale
buy praziquantel pills <a…
buy praziquantel pills <a href="https://ahydrozide.com/">order hydrochlorothiazide pill</a> buy periactin 4mg online
order nitrofurantoin 100mg…
order nitrofurantoin 100mg generic <a href="https://nibuprotrin.com/">buy ibuprofen no prescription</a> pamelor 25mg generic
cheap fluvoxamine <a href=…
cheap fluvoxamine <a href="https://ketoczor.com/">nizoral 200mg without prescription</a> cymbalta 40mg canada
cost glipizide <a href=…
cost glipizide <a href="https://piranoot.com/">buy nootropil 800 mg generic</a> buy betamethasone 20gm online cheap
panadol for sale online <a…
panadol for sale online <a href="https://aparoxil.com/">purchase paxil without prescription</a> buy generic famotidine
buy generic clomipramine…
buy generic clomipramine online <a href="https://progetrium.com/">buy prometrium 200mg without prescription</a> order prometrium 200mg online
buy tacrolimus 5mg <a href=…
buy tacrolimus 5mg <a href="https://mirtameron.com/">order remeron without prescription</a> cost ropinirole 2mg
tinidazole ca <a href="https…
tinidazole ca <a href="https://olanerexa.com/">brand olanzapine 10mg</a> order nebivolol 5mg for sale
rocaltrol 0.25 mg tablet <a…
rocaltrol 0.25 mg tablet <a href="https://labetandate.com/">trandate 100 mg price</a> tricor 200mg for sale
diovan 160mg drug <a href=…
diovan 160mg drug <a href="https://combropium.com/">purchase ipratropium online cheap</a> combivent 100mcg brand
buy oxcarbazepine sale <a…
buy oxcarbazepine sale <a href="https://ursxdol.com/">oral ursodiol 300mg</a> ursodiol cost
order decadron online <a…
order decadron online <a href="https://nateglix.com/">order generic starlix 120 mg</a> oral starlix
purchase bupropion online…
purchase bupropion online cheap <a href="https://abuproban.com/">buy generic zyban 150 mg</a> purchase strattera online cheap
captopril online <a href=…
captopril online <a href="https://acapapril.com/">generic captopril 25mg</a> order carbamazepine 400mg
ciplox price <a href="https:…
ciplox price <a href="https://locipa.shop/">lincomycin 500mg uk</a> cefadroxil 500mg uk
buy seroquel 100mg sale <a…
buy seroquel 100mg sale <a href="https://escitapro.com/">order lexapro</a> lexapro 20mg tablet
lamivudine online order <a…
lamivudine online order <a href="https://retodin.shop/">buy pill generic zidovudine</a> accupril 10 mg canada
buy frumil 5mg online <a…
buy frumil 5mg online <a href="https://acixlovi.com/">purchase acivir without prescription</a> purchase zovirax online cheap
buy generic zebeta <a href=…
buy generic zebeta <a href="https://lozutol.shop/">order generic myambutol</a> buy oxytetracycline 250 mg without prescription
valaciclovir 1000mg us <a…
valaciclovir 1000mg us <a href="https://kfloracet.com/">buy floxin 400mg pills</a> buy floxin online
buy vantin 200mg without…
buy vantin 200mg without prescription <a href="https://theoclor.shop/">buy theophylline pills for sale</a> purchase flixotide online cheap
order levetiracetam 1000mg…
order levetiracetam 1000mg online cheap <a href="https://advbrex.shop/">tobrex 10mg uk</a> order sildenafil 50mg generic
cheap cialis pills <a href=…
cheap cialis pills <a href="https://sldfgra.com/">female viagra pill</a> order sildenafil 50mg sale
zaditor 1mg pills <a href=…
zaditor 1mg pills <a href="https://tofobose.com/">buy tofranil 75mg generic</a> order tofranil sale
cheap minoxidil <a href=…
cheap minoxidil <a href="https://aminirin.com/">minoxidil over the counter</a> buy generic ed pills online
acarbose for sale online <a…
acarbose for sale online <a href="https://tofobose.shop/">precose drug</a> fulvicin 250mg drug
aspirin 75 mg pill <a href=…
aspirin 75 mg pill <a href="https://levquinon.shop/">eukroma canada</a> purchase imiquad
dipyridamole buy online <a…
dipyridamole buy online <a href="https://plenpid.com/">plendil drug</a> order pravastatin 10mg online
buy melatonin 3mg without…
buy melatonin 3mg without prescription <a href="https://danaterone.com/">danazol online buy</a> danocrine 100mg ca
buy generic florinef <a href…
buy generic florinef <a href="https://pravinef.shop/">how to get florinef without a prescription</a> buy imodium paypal
monograph 600mg us <a href=…
monograph 600mg us <a href="https://benedolac.shop/">monograph 600mg pills</a> buy cilostazol 100 mg pills
Yeni yorum ekle